Een terugblik op 2023Een terugblik op 2023

Een nieuw jaar, een nieuwe look! In de eerste maanden van 2023 hebben we een nieuwe visuele identiteit uitgerold, die beter past bij het museum dat we willen zijn: toegankelijk, meerstemmig, herkenbaar en publieksvriendelijk. Een team van ontwerpers - Jacob Hoving, Cengiz Mengüç, Maureen Mooren, Vera van der Seyp en Maud Vervenne - heeft het uitgangspunt van meerstemmigheid vertaald door te spelen met combinaties van verschillende lettertypen en kleuren. Ze selecteerden daarvoor een aantal revivals – nieuwe versies van lettertypen die al voor het digitale tijdperk zijn gemaakt – waarvan er steeds twee naast elkaar gebruikt worden.

Automatisering heeft niet alleen een grote invloed op de arbeidsmarkt, maar ook op de inrichting van ons landschap. Met Automated Landscapes is vijf jaar onderzoek gebundeld in een prachtig vormgegeven boek waarin de snel opkomende - en anonieme - architectuur van volledig geautomatiseerde werklandschappen wordt gedocumenteerd en onderzocht. Van melkveehouderijen en tuinbouwkassen tot fabrieksgebouwen en datacenters. Het boek is het resultaat van gezamenlijk en wereldwijd onderzoek naar de ontwikkeling van de lokale en mondiale relaties tussen arbeid, technologie en ruimte.

"Loop vijf minuten rond op Workwear, de verrassende tentoonstelling van het Nieuwe Instituut in Rotterdam, en je merkt meteen: werkkleding had én heeft een enorme aantrekkingskracht op ontwerpers en andere modeliefhebbers" schreef de Volkskrant. Bonne Reijn is een van die hedendaagse ontwerpers die zich laten inspireren door werkkleding: ter gelegenheid van Workwear ontwierp hij een 'depotjas' voor de medewerkers van de afdeling Collectie. Het jasje was ook in de tentoonstelling te zien en is in beperkte oplage te koop. Met Workwear haalde het Nieuwe Instituut voor het eerst in z'n geschiedenis het NOS Achtuurjournaal, dat je hier nog eens kunt terugzien (vanaf 11.10 min)

Sabine Marcelis was onze eerste gast in de gloednieuwe lezingenreeks Een avond met.. In deze serie maak je kennis met zowel opkomende als gevestigde kunstenaars en ontwerpers, die uitgebreid worden bevraagd over hun praktijk, inspiratiebronnen en toekomstdromen. Zo vertelde Marcelis, ooit een fervent snowboarder, hoe het licht en de ruimte en het steeds veranderende perspectief hoog in de Nieuw-Zeelandse bergen haar als ontwerper gevormd hebben. Na Sabine Marcelis volgden Kunlé Adeyemi, Germane Barnes, Anupama Kundoo, Claudy Jongstra, en Donna Haraway met Bruno Clarke en Rosi Braidotti. Ook volgend jaar zorgen we weer voor een mooi programma met spannende gasten.

Net als voorgaande jaren was het Nieuwe Instituut in 2023 opdrachtgever van het Nederlandse paviljoen op de architectuurbiënnale van Venetië. Met Plumbing the System maakte curator Jan Jongert van Superuse Studios een proefopstelling voor toekomstgericht, regeneratief en circulair ontwerp. Op de foto zie je de verbluffend gedetailleerde tekening van onderzoeker en cartograaf Carlijn Kingma, die de pijpleidingen in kaart bracht waardoor grondstoffen en middelen binnen het kapitalisme worden verspreid. Nieuwe Instituut was ook betrokken bij de London Design Biënnale in juni, als artistiek directeur en als opdrachtgever van het Nederlands paviljoen.

In juni vierden we Design Day, met ontwerpers, designliefhebbers en archivarissen. Hoe herinneren we ons over 50 jaar de ontwerpers van vandaag? En kennen we het werk nog waardoor zij geïnspireerd werden? Zowel in Nederland als wereldwijd wordt het bestaan van designarchieven bedreigd. Gelukkig vinden archivarissen nieuwe manieren om deze archieven te bewaren en toegankelijk te maken. Tussen de gesprekken door waren er tours door de tentoonstelling Droog30. Design or non-design?, over het werk van een van de meest spraakmakende design labels uit Nederland. Design Day werd georganiseerd in samenwerking met het NADD (Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur).

Waterstad was de ideale zomertentoonstelling. Met binnen actuele en historische voorbeelden van leven en bouwen op en met het water, en buiten de drijvende paviljoens van architect Kunlé Adeyemi, die het podium vormden voor tal van activiteiten. Van zondagochtendyoga en documentairefilms, tot talkshows en live radio. Of je kon je vanuit een hangmat overgeven aan meditatieve onderwatergeluiden. Tijdens FamilieFest ontdekten ook kinderen deze slim gebouwde constructies, en ontwierpen ze hun eigen waterwezens en waterwereld. Het openingsfeest, georganiseerd door Notes, nam het publiek mee naar Lagos, op de klanken en ritmes van afropop, amapiano en afrobeats. Notes organiseert samen met het Nieuwe Instituut het jaarlijks terugkerende programma Youtdem voor en door jonge cultuurmakers.

Op 15 september opende de indrukwekkende tentoonstelling Soengoe Kondre / Verzonken leven. Daarin worden persoonlijke verhalen rondom de aanleg in 1964 van de Afobakadam in Suriname afgezet tegen de 'officiële' geschiedschrijving. De bouw van de dam betekende de gedwongen verhuizing van de Marrongemeenschappen: met hun dorpen zagen zij ook een deel van hun identiteit en manier van leven onder water verdwijnen. De terugblik op 60 jaar transmigratie, georganiseerd tijdens de Onafhankelijkheidsdag van Suriname, was aanleiding om de rijke cultuur van de Marrons te vieren, met een modeshow en traditionele gerechten uit de Marron keuken.

Stel je voor dat consumeren niet belastend is voor het milieu, maar juist bijdraagt aan het behoud ervan. Hoe zou dat eruit kunnen zien? Via een open call nodigde het Nieuwe Instituut ontwerpers uit om mee te denken over het anders vormgeven van producten, winkels en uitwisseling. Tijdens Dutch Design Week presenteerden drie van hen in New Store hun ideeën voor producten die geen waarden uitbuiten, onttrekken of uitputten. Denk aan zeep gemaakt van gerecyclede urine en bakolie, of een lichtinstallatie die gebruik maakt van afgedankte elektronica. Na deze eerste pop-up store volgt in 2024 een tweede, uitgebreide versie op de designbeurs Salone del Mobile in Milaan.

In de maand van de digitale cultuur stond het programma bol van precies dat, waarbij de meeste (pers)aandacht uitging naar REBOOT, de tentoonstelling die we maakten in samenwerking met LI-MA. "Een fascinerende reis door de geschiedenis van digitale en mediakunst" schreef NRC, met vier ballen erbij. Maar er was meer: met de installatie Archives at Risk, Seeking Shelter vroegen we aandacht voor het bedreigde bestaan van digitale cultuurarchieven, en met -1 ('minus one') is er een nieuwe hub voor digitale cultuur: een laboratorium en een tentoonstellingsruimte ineen. Je kunt er aan de hand van werken-in-uitvoering de invloed verkennen die technologie heeft op mensen, cultuur, de samenleving en de planeet.

Wat begon als viering van 100 jaar collectie, is uiteindelijk (ook) een hoogst actuele tentoonstelling geworden over de ruimtelijke inrichting van Nederland, die we maakten in samenwerking met het College van Rijksadviseurs, waar ook de Rijksbouwmeester toe behoort. Aan de hand van tal van maatschappelijke kwesties die ons allemaal raken kijken we naar oplossingen van vroeger en van nu. Hoe gaan we om met natuur en landschap? En hoe willen we met elkaar samenleven? Voor de tentoonstelling Nederland op de tekentafel is een ongekend rijke verzameling collectiestukken uit het depot gelicht. Tijdens deze collectie-feestmaand was er bovendien aandacht voor 100 jaar Maison d'Artiste, het meesterwerk van Theo van Doesburg, en we hebben in samenwerking met Metamorfoze de Schadeatlas ontwerptekeningen uitgebracht.