Soengoe Kondre / Verzonken leven
15 september 2023 - 1 juni 2024
De tentoonstelling Soengoe Kondre / Verzonken leven neemt je mee naar het binnenland van Suriname, de voormalige Nederlandse kolonie aan de Caribische kust van Zuid-Amerika, waar met de voltooiing van de Afobakastuwdam in 1964 een gebied ter grootte van de provincie Utrecht (zo’n 1560 km2) onder water kwam te staan. De stuwdam werd gebouwd in een overgangsperiode waarin het land zich voorbereidde op de onafhankelijkheid die uiteindelijk in 1975 werd uitgeroepen. Een van de ingrijpende gevolgen van de aanleg was de grootschalige ontheemding van Marrons: afstammelingen van onder het kolonialisme tot slaaf gemaakte Afrikaanse mensen die zich vanaf de achttiende eeuw ontworstelden aan hun onderdrukking en uitbuiting en onafhankelijke nederzettingen stichtten in de binnenlanden. Curator Vincent van Velsen interviewde mensen uit deze Marrongemeenschappen die de aanleg van de stuwdam, de overstroming en een gedwongen volksverhuizing meemaakten.
Van Velsen belicht aan de hand van hun persoonlijke herinneringen een geschiedenis die hij afzet tegen de ‘officiële’ verhalen die naar voren komen uit de archieffoto’s, ontwerptekeningen, documentaires en andere officiële bewijsstukken die ook in de tentoonstelling zijn opgenomen.
In Soengoe Kondre is daarnaast een gelijknamige film te zien die kunstenaar en filmmaker Miguel Peres dos Santos speciaal voor de tentoonstelling maakte. Met behulp van zowel archiefbeeld als actuele eigen opnamen voorziet hij de manier waarop er destijds over de aanleg van de stuwdam werd gecommuniceerd van een alternatief kader waarmee hij de blikrichting van de beeldvorming, de van oorsprong koloniale gaze, omkeert.
De prijs van vooruitgang
Soengoe Kondre / Verzonken leven roept de vraag op wie de prijs betaalt voor de soms desastreuze sociale en ecologische gevolgen van grootschalige projecten die onder het mom van ‘vooruitgang’ en economische groei worden uitgevoerd. De Afobakastuwdam werd aangelegd voor een waterkrachtcentrale die één enkele aluminiumsmelterij van stroom moest voorzien. Met de voltooiing van de dam overstroomde een derde van het district Brokopondo. Duizenden inwoners, met name Marrons uit de Aukaanse- en Saramaka-gemeenschappen, zagen er met hun dorpen ook een deel van hun identiteit en zelfvoorzienende manier van leven onder het wateroppervlak verdwijnen.
De gemeenschappen, die zich stroomafwaarts in nieuwe zogeheten ‘transmigratiedorpen’ moesten vestigen, hebben tot op de dag van vandaag te maken met de voortdurende dreiging van overstromingen en met de vervuiling waarmee mijnbouw gepaard gaat. Chemisch afval dat vrijkomt bij de hedendaagse goudwinning vergiftigt ook hun nieuwe leefomgeving. In deze tentoonstelling zie je hoe het leven en de cultuur in het gebied waren voordat het water begon te stijgen, binnen welke historische en economische context zo’n ingrijpend besluit als de bouw van de dam genomen kon worden en welke blijvende sociale, culturele en ecologische impact die heeft.
Kijk- en leeswaarschuwing
De tentoonstelling bevat historische beelden en teksten die je vanwege hun uitgesproken racistische inhoud als schokkend of aanstootgevend kunt ervaren. De betrokken samenstellers, onderzoekers en kunstenaars zijn zich bewust van de vooroordelen en het geweld achter die achterhaalde blik. Door ze in de tentoonstelling op te nemen willen we benadrukken hoezeer problematische denkbeelden en perspectieven zijn ingebed in de archieven op basis waarvan geschiedenis wordt geschreven. Ook wanneer je het traditionele verhaal probeert te verrijken, corrigeren of herschrijven ontkom je er niet aan dat beschikbare bronnen deel uitmaken van de zelfde systemen waarbinnen de beschreven gebeurtenissen konden plaatsvinden.
Onze medewerkers gaan graag met je in gesprek over jouw indrukken en feedback. Je kunt daarvoor contact opnemen met Hoofd Programma Flora van Gaalen: f.vangaalen@nieuweinstituut.nl Bij de ontvangstbalie zijn er reactieformulieren beschikbaar waarmee je jouw ervaringen (eventueel anoniem) kunt achterlaten. Bedankt voor je begrip en bijdrage.
Voorgaande events
De tentoonstelling wordt georganiseerd in het kader van het langer lopende onderzoeksproject Soengoe Kondre dat Vincent van Velsen samen met Daphne Bakker en Miguel Peres dos Santos initieerde en ontwikkelde onder de Engelse titel Submerged Heritage. Vanuit hun analyse van ontwikkelingen rond de Afobakadam proberen de initiatiefnemers op een kritische manier te onderzoeken in hoeverre het Nederlandse kolonialisme en het geglobaliseerde kapitalisme met elkaar verweven zijn. Ze willen een betekenisvol debat aanwakkeren over de impact van het koloniale project door verschillende aspecten van de zaak te belichten, zoals ecologische verwoesting, uitputting van hulpbronnen, het verlies van cultuur en identiteit, ontheemding en sociaaleconomische afbraak. Er werden eerder vier lezingen bij het Nieuwe Instituut georganiseerd, waarin uiteenlopende deskundigen vanuit hun eigen invalshoeken een deel van de thematiek belichtten.
De film van Miguel Peres dos Santos is mogelijk gemaakt met ondersteuning van het Stimuleringsfonds.