Een terugblik op 2024Een terugblik op 2024

Hidden (Hi)stories is een al langer lopend programma dat verborgen verhalen zichtbaar wil maken door middel van ontwerp. Denk aan verzwegen of uitgewiste plekken, rituelen, erfenissen of perspectieven. Maar wat betekent 'zichtbaar maken' als er geen tastbare documentatie (meer) is? Wat zijn andere manieren van vertellen en verbeelden om deze 'hidden histories' over te dragen? Eind januari werd bekend gemaakt welke voorstellen geselecteerd zijn uit een open oproep van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. Bijna alle dertien hebben ze een direct verband met het koloniale verleden van Nederland. Lees hier over het kennisuitwisselingsprogramma dat het Stimuleringsfonds en het Nieuwe Instituut voor de deelnemers in petto hebben.

Anders dan de naam doet vermoeden, is het Open maquettedepot helemaal niet open. Niet voor publiek althans. Wel staan er honderden maquettes in een open opstelling, van extreem klein tot extreem groot, gemaakt van hout, gips, eierschalen, lucifersdoosjes of blue foam. Het depot, gelegen op het terrein van de Van Nelle Fabriek in Rotterdam, is vooral een sjiek ingerichte bewaar- en werkplaats. Het was dan ook bij grote uitzondering dat het 'OMD' tijdens Art Rotterdam op 1 en 2 februari (gratis) toegankelijk was voor iedereen die er een kijkje wilde nemen. De toestroom was overweldigend; als bij een heuse block buster vormde zich buiten een lange rij bezoekers.

Sinds vorig jaar heeft het instituut onder de naam -1 (minus one) een laboratorium en tentoonstellingsruimte voor digitale cultuur. Op 7 maart presenteerde een nieuwe lichting artists-in-residence de projecten die ze in het tweede seizoen verder wilden ontwikkelen. Om enkele voorbeelden te noemen: Patrick Hutchinson werkte aan een website om de erfenis van het experimentele muziekcentrum STEIM levend te houden. Teresa Fernández-Pello vertelde over Heart of the Heart, een altaarstuk dat technologie en spiritualiteit verbindt. En Yotam Sion en Erez Levanon onderzochten het concept van dataverval met behulp van installaties die de natuurlijke afbraak van data laten zien. Je kunt alle projecten volgen op een speciaal daarvoor ingerichte website.

Borduren met menselijk haar? In New Store 2.0 kon het. Zelfs met je eigen haar als je dat wilde. Voor dit experiment tijdens de Milan Design Week hebben we weer met frisse blik gekeken naar het mogelijke functioneren van de winkel van de toekomst. De klanten van deze editie van New Store waren niet zomaar passieve consumenten. Ze leverden zelf de grondstoffen en waren actief betrokken bij de ontwikkeling van het eindproduct. Ze werden uitgenodigd voor een gratis knipbeurt, waarna hun afgeknipte haar tot garen werd gesponnen dat in de meest uiteenlopende soorten textiel kan worden verwerkt. Op 12 december opende New Store 3.0, een filiaal dichter bij huis, met nieuwe werkwijzen en nieuwe producten.

"Dutch, More or Less is een ambitieuze tentoonstelling die toont hoe humor en geldingsdrang in de loop der jaren veranderen in activisme en betrokkenheid bij maatschappelijke vraagstukken", schreef designcriticus Jeroen Junte in De Volkskrant. Ambitieus was het zeker, om in een (semi)permanente tentoonstelling niet alleen een ontwikkeling te schetsen van design, architectuur én digitale cultuur sinds de jaren negentig, maar om ook nog zoiets ongrijpbaars als de 'dutchness' ervan te willen vatten. Er is in deze tentoonstelling hoe dan ook een geweldige verzameling ontwerpen te zien waar je inderdaad vrolijk van wordt. Met onder andere Iris van Herpen, Mina Abouzahra, UN Studio, Alessandro Mendini, Irma Boom, Viktor&Rolf en XS4all.

Bij een ontwerparchief denk je misschien al snel aan schetsen, materiaalsamples en prototypes. Tastbare producten uit de ontwerppraktijk. Maar het dagvullende event Living Archives, georganiseerd door het Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur (NADD), ging ook over iets anders: de vluchtige, immateriële kant van ons ontwerperfgoed. Zoals tentoonstellingen, festivals, verhalen, netwerken en ervaringen. In de vorm van rondetafelgesprekken en workshops gingen deelnemers deze kwesties te lijf in samenwerking met een indrukwekkende line up van kunstenaars, ontwerpers, archivarissen, onderzoekers en curatoren. Ook stonden er archiefcoaches klaar om te helpen met vragen over je eigen archief.

In 2003 vond de eerste editie van de Internationale Architectuurbiënnale Rotterdam plaats, met als thema Mobiliteit, onder leiding van curator en architect Francine Houben. Het toenmalige Nederlands Architectuurinstituut (NAi) was een van de hoofdlocaties, met drie tentoonstellingen en een 'historische file' op de Arcade. We zijn blij dat we ook als Nieuwe Instituut de IABR weer hebben mogen verwelkomen. Nature of Hope was een tentoonstelling die natuur en biodiversiteit als vertrekpunt voor ontwerp nam, en hoop als drijvende kracht achter verandering zag. Het hernieuwde verbond met de IABR heeft bovendien een vervolg gekregen in twee andere vormen van samenwerking: Architectuur overal, en, samen met CRa, Toekomstatelier Oostkop. Over hoop gesproken.

Zo tegen het einde van de zomer is de Nieuwe Tuin op z'n mooist, vol in het blad en met een grote rijkdom aan groenschakeringen. Het is er fijn vertoeven voor ons mensen, maar voelen andere vormen van leven zich er ook thuis? Het heugelijke nieuws is dat het goed gaat met de biodiversiteit in en rond de tuin. Dat blijkt uit verschillende tellingen en waarnemingen die dit voorjaar gedaan zijn in dit bescheiden biotoopje van 1,34 hectare. Die laten vooral zien dat er in 2024 vaker naar de natuur gekeken is. Toch is er vermoedelijk wel sprake van een reële toename van soorten; vooral de transformatie van de vijvers is van waarde geweest voor dieren en planten.

Steden zou je kunnen zien als 'levende archieven' van collectieve kennis. Maar hoe komt al die kennis ten goede aan de stad zelf? Tijdens de After Summer School werden een week lang door de hele stad Rotterdam openbare lessen gegeven door meer dan twintig gastdocenten. Het idee erachter was dat er overal vormen van kennis bestaan die onbenut blijven, maar die het waard zijn om erkend en geleerd te worden. Met lessen van o.a. Verhalenhuis Belvedere, Vers Beton, Stadspark West, Rosi Braidotti, Independent School for the City, WaterSchool, Afrikaanderwijk Coöperatie, OMI, Huis van de toekomst, Zoöp, Stichting Wijkcollectie en Concrete Blossom.

Twee hoogtepunten deze maand, of eigenlijk drie: de overdracht van het archief van architect Jo Coenen aan de Rijkscollectie, de opening van Het multizintuiglijke Huis Sonneveld, én het NOS-journaal, dat aandacht besteedde aan beide. 'Het journaal halen' is altijd bijzonder, maar zeker als het over erfgoed gaat. Archivarissen van het instituut en Jo Coenen zelf kwamen aan het woord (vanaf 20.25 min) over het belang van het archief en al het werk dat nog verricht moet worden om het beschikbaar te maken voor publiek. En in het journaal-item over Huis Sonneveld (vanaf 14.50 min) vertelden ontwerpers Simon Dogger en Hedwich Hooghiemstra hoe ze de museumwoning toegankelijker en aantrekkelijker hebben gemaakt door alle zintuigen van bezoekers aan te spreken, met geur, geluid en voelbare objecten.

Op 14 november opende het langverwachte Tuinen van de toekomst, ook bekend als Garden Futures, want onder die naam was de tentoonstelling eerder te zien in het Vitra Design Museum. Je ziet er wereldberoemde tuinen, maar ook tal van experimenten met alternatieve, duurzame tuinconcepten. "Het idee van een tuin blijkt inderdaad aan een update toe - en de 'call to action' is aanstekelijk. Je kan zomaar zin krijgen zelf een schoffel te pakken." (Wouter van Noort in NRC). Niet de hele inboedel is vanuit Weil am Rhein een op een overgezet naar het Nieuwe Instituut. We hebben verhalen toegevoegd over recente, 'wilde' Rotterdamse tuinen en landschappen, over archieven van tuin- en landschapsontwerpers, en ook het oorspronkelijke ontwerp van de tentoonstelling heeft een eigen karakter gekregen.

Workshops, educatieve programma's, knutsel- en verkleedpartijen voor de jongste bezoekers waren altijd al vaste onderdelen van het programma van het Nieuwe Instituut, maar op 14 december openen we de eerste tentoonstelling speciaal voor kinderen en door kinderen. Toekomstmakers! werd mede bedacht en samengesteld door Alpha (10), Aurélie (9), Jing Jing (9), Lua (12), Malikai (11), Mio (9), Nori (8), Ocean (8) en Uma (10). Zij dachten en beslisten mee over de thema's, het ontwerp, de inhoud en promotie van de tentoonstelling. Wat zouden kinderen aan de wereld van vandaag willen veranderen? Wat kan er beter? In de tentoonstelling gaan kinderen aan de slag met het vormgeven van de toekomst – niet door te laten zien wat ze later willen worden, maar wat ze nu al zijn: de ontwerpers van de toekomst!