Nieuwe bruikleenronde EVJ: word jij dit voorjaar ‘verzorger’ van uniek design?
Vanaf 2020 experimenteert ontwerper en onderzoeker Elisa van Joolen in het kader van haar project EVJ met alternatieve opvattingen van waarde, bezit en zorg. Ze ontwikkelde een geüpcyclede tas die gebruikers een tijdje in bruikleen nemen en verzorgen, zonder dat het ooit hun eigendom wordt. Wat doet dat met de waarde en betekenis van zo’n alledaags gebruiksvoorwerp? Nadat Van Joolen in 2021 al eens een Rotterdamse en Eindhovense bruikleenronde opzette, waarbij de EVJ-tas als de eerste officiële museumtas van het Nieuwe Instituut fungeerde, gaan de ontwerper en het instituut in 2024 een hernieuwde samenwerking aan. Adopteer jij dit voorjaar een exemplaar?
14 april 2024
EVJ x Nieuwe Instituut 2024
De tassen waar jij je dit jaar een tijdje over kunt ontfermen komen op woensdag 29 mei om 20.00 uur online te staan op de speciale website evjbags.com. Daar kun je jouw favoriet uitkiezen en via het online formulier een bruikleenovereenkomst tekenen. De overdracht vindt plaats in de foyer van het Nieuwe Instituut. Je kunt de bestelde bruikleen uitsluitend ophalen op een van de volgende drie momenten:
- Op donderdag 30 mei 2024 ('s avonds van 18.00 tot 21.00 uur)
- Op zondag 9 juni 2024 ('s middags van 15.00 tot 17.00 uur)
- Op zondag 23 juni 2024 ('s middags van 15.00 tot 17.00 uur)
Bezoekers, deelnemers of gebruikers van het instituut krijgen zo vanaf het voorjaar opnieuw gelegenheid om zich actief en bewust te verhouden tot de waarde, de verantwoordelijkheid en het eigenaarschap van zoiets alledaags als de draagtas die je meeneemt na een museumbezoek. Kan iets schijnbaar waardeloos van waarde worden op het moment dat het aan onze zorg wordt overgeleverd? ‘Wat betekent het,’ vraagt Van Joolen, ‘om ergens aandachtig op te moeten passen dat niet ‘van jou’ is en dat geen enkele monetaire waarde vertegenwoordigt?’
Niet zomaar een totebag
Toen Elisa van Joolen er in 2020 aan de Jan van Eyck Academie aan begon, was het project EVJ een manier voor haar om aannamen en verwachtingen over waarde op losse schroeven te zetten. Bezoekers aan de Open Studio’s kregen geen plastic zak of het gangbare linnen tasje met institutionele reclameopdruk mee. Van Joolen verving de wegwerptas of zogenaamd duurzamere totebag door een handgemaakt alternatief van geüpcyclede materialen. Een uniek, bewust designobject, met de hand samengesmolten uit gedeconstrueerde plastic tassen. Je kon zo’n tas gratis meenemen, maar die werd daarmee niet jouw persoonlijke eigendom. In een contract werd vastgelegd dat elke gebruiker – die er met z’n handtekening mee instemde om als caretaker of verzorger van de tas op te treden – de bruikleen na de vastgestelde periode weer naar de academie zou terugbrengen.
Bibliotheekboek
Na die eerste ronde in Maastricht betekende de samenwerking met het Nieuwe Instituut een overdracht naar een volgende lichting caretakers. De tentoonstelling van Elisa’s werk tijdens de daaropvolgende editie van de Dutch Design Week was aanleiding voor een speciale DDW-oplage van de tas. Sindsdien zijn er in 2022 EVJ-tassen uitgeleend bij evenementen in het Stedelijk Museum Amsterdam en Z33 in het Belgische Hasselt. Sommige hebben in minder dan vier jaar tijd dus al vijf verschillende verzorgers meegemaakt! Zoals een bibliotheekboek vroeger iedere keer dat het werd uitgeleend werd afgestempeld, wordt een EVJ-tas bij iedere ronde voorzien van een nieuw logo op de draagriem.
Tassenarchief
Tasverzorgers fotograferen de EVJ-tas tijdens de periode dat zij die onder hun hoede hebben en houden kort bij wat er allemaal mee gebeurt. Nr. 307 raakte bijvoorbeeld een tijdje zoek in de post; nr. 419 ging met de caretaker mee naar het museum – ‘kunstkijken met kunst aan mijn schouder’, aldus de tasverzorger in het fotobijschrift – en nr. 428 werd vroegtijdig naar Elisa teruggestuurd, omdat de verzorger bang was dat ze de tas zou beschadigen als ze die te lang gebruikte. Op evjbags.com kun je door het archief bladeren voor meer foto’s en ervaringen.
Gemeengoed weer gemeengoed?
In 2021 schetste Van Joolen bij de lancering van de eerste samenwerking met het Nieuwe Instituut hoe ze op het idee was gekomen: ‘We kopen dingen of krijgen ze cadeau; we huren misschien wel eens iets. Maar het is veel minder gangbaar dat je iets leent – zonder ervoor te hoeven betalen – en dat je daar dan wel voor moet zorgen. Het is al helemaal geen gemeengoed om je te ontfermen over iets dat je van een vreemde leent.’
Het idee achter de EVJ raakt aan begrippen die misschien uit de mode zijn geraakt, maar die onverminderd belangrijk zijn. We lijken tegenwoordig noties die te maken hebben met gemeenschappelijkheid te zijn vergeten, niet meer te weten wat we aan moeten met gedeelde ruimtes of gedeelde bronnen en voorzieningen. In het Engels zou je kunnen zeggen dat de 'commons no longer common' zijn. Want wat we letterlijk met elkaar gemeen hebben zijn waarden en ideeën als zorg, betrokkenheid, verantwoordelijkheid, onderhoud, vertrouwen en geldoverstijgende waarde.
Waarde en zorg
In de tweede editie van de lezingenreeks 'Design Dialogues' ging Van Joolen, in 2021 met filosoof Patricia de Vries, ontwerper Karim Adduchi, ontwerper Baby Reni, journalist Lynn Berger en een aantal ervaren tasverzorgers van het Nieuwe Instituut in gesprek over het zorgen voor dingen die niet van ons zijn, het toekennen van waarde aan wegwerpartikelen en het beantwoorden van de vraag: wat gebeurt er als een gewoon voorwerp iets wordt waarvoor we moeten zorgen? Met een bijdrage van archeoloog Maikel Kuijpers. Bekijk hier een registratie van de designdialoog.
Regeneratief ontwerp en alternatieve economie: New Store
In de onderzoeks- en ontwikkelfase van de New Store (2022-2025) organiseren Nieuwe Instituut en IABR een gezamenlijke reeks gesprekken met ontwerpers en andere deskundigen. In de eerste van deze New Store Dialogues op 15 december 2022 bespraken deelnemers wat het nu eigenlijk inhoudt, het oprichten van een alternatieve nieuwe winkel. Wat voor experimenten vinden er al plaats op dit gebied en waarin onderscheiden die zich van het gangbare winkelmodel? Hoe kan de New Store daar, tot slot, bij aansluiten? Elisa van Joolen was een van de genodigden, naast Oseno Asikinde, Paloma Bouhana, Maria Christopoulou, Cream on Chrome en Francesca Tambussi. Elke gastspreker benaderde de notie ‘regeneratief ontwerp’ op een andere manier. Hun experimenten met alternatieve economische modellen vormen een opvallende gemene deler. In hun praktijk verbeelden zij zich allemaal een ander stelsel van uitwisseling. Lees hier een kort verslag van de avond en lees hier meer over New Store.
Over de ontwerper
Elisa van Joolen is ontwerper, beeldend kunstenaar, onderzoeker en docent. Ze woont en werkt in Amsterdam. Ze benadert kledingontwerp vanuit strategische interventies en aanpassingen in de ‘systeeminstellingen’ van mode. In haar projecten benadrukt ze vaak de specifieke sociale context waarbinnen ze die organiseert. Samenwerking en participatie spelen een belangrijke rol. Van Joolen belicht zo de relaties die kleding vertegenwoordigt en ze stelt de waarderingsprocessen die er vaak achter schuilgaan ter discussie. Na een bachelor aan de Rietveldacademie en een MFA aan de Parsons School of Design in New York was ze onder meer resident bij IASPIS in Stockholm en aan de Jan van Eyck Academie in Maastricht. Ze leidt de modeafdeling van de Rietveld, runt haar eigen atelier en is lid van het experimentele modeplatform Warehouse
