New StoreNew Store

Deze verklarende woordenlijst is hierbij een belangrijk hulpmiddel. In de loop der tijd vullen we hem aan, herzien we de definities en voorbeelden en testen we de begrippen in de praktijk terwijl we ontdekken hoe ons werk ten goede kan komen aan menselijk en anders-dan-menselijk leven. Deze woordenlijst is dus een werk-in-uitvoering dat het instituut in voortdurende samenwerking uitbreidt en verbetert.

Nieuwe Instituut is sinds het voorjaar van 2022 een zoöperatie*, een ‘coöperatie met alle leven’, een organisatie waarin de belangen van al het leven in samenhang deel zijn van de besluitvorming. Met de introductie van de New Store, een alternatief concept voor ‘regeneratieve retail’ onderzoekt het instituut aan de hand van een aantal opeenvolgende filialen – te beginnen met een pop-upstore in Eindhoven in het najaar van 2023 en een filiaal tijdens de Milan Design Week in april 2024 – hoe we winkels kunnen realiseren die bijdragen aan het welzijn van de planeet, in plaats van haar verder uit te putten.

Regeneratie is een doorlopend proces van herstel, vernieuwing of wederopbouw. Het houdt in dat een systeem of entiteit zich na beschadiging, verlies of een andere vorm van achteruitgang weer herstelt, vernieuwt of opnieuw opbouwt. Het kan een biologisch proces bij een individueel dier zijn, waarbij bijvoorbeeld een afgebroken pootje van een wandelende tak plaats- maakt voor een nieuwe, een wond in jouw mensenhuid geneest of de schaar van een kreeft weer volledig aangroeit als hij die verliest. Het woord kan ook slaan op de manier waarop een open plek in een bos weer dichtgroeit met opeenvolgende generaties van verschillende planten en bomen, of hoe een vijver na de winter weer tot leven komt.

Bij ecosystemen is er sprake van regeneratie wanneer het evenwicht en de wederkerigheid in het systeem terugkeren als ze zijn verstoord. Technologisch gezien zou regeneratie betekenen dat materialen of systemen zich vernieuwen wanneer ze worden aangetast.

Voor zoöperaties [zie Zoöp*] en voor de New Store gaat regeneratie altijd over zowel ecologische als sociaal-maatschappelijke aspecten van doorlopend herstel en vernieuwing. Bij sociale regeneratie kun je denken aan de ontwikkeling van gelijkwaardige leef- en werkomstandigheden, het aangaan en onderhouden van gemeenschappen en een gemeenschappelijk streven naar sociale rechtvaardigheid.

De bijvoeglijke, beschrijvende afgeleide van het verschijnsel of proces van regeneratie*. Wanneer wij een proces of systeem ‘regeneratief’ noemen, betekent het kort gezegd dat het bijdraagt bij aan het herstel, de vernieuwing of de voortdurende wederopbouw van (mens-inclusieve) ecosystemen en passende leefomstandigheden. Voorbeelden:

• Regeneratieve landbouw is een vorm van agricultuur die niet alleen mensen van voedsel voorziet, maar waarin ook anders-dan-menselijk leven in haar bestaan wordt voorzien. Zulke land- bouw verbetert de bodemkwaliteit en biedt andere levensvormen leven kans op een habitat, voeding en het vormen van relaties.
• Een regeneratieve bouwketen is een manier van het realiseren van gebouwen waarbij alle fasen in het proces, van het ontwerp van het gebouw, tot het produceren van bouwmaterialen en het bouwen zelf, zó worden aangepakt dat ze het leven-ondersteunend vermogen van de planeet versterken. Een regeneratieve bouwketen gebruikt regeneratieve materialen in een natuur-inclusief ontwerp dat met aandacht voor de levenscycli van de lokale ecosystemen wordt gerealiseerd.
• Regeneratief ontwerp is een ontwerpproces dat er voor alle aspecten van het ontwerp van een productdienst* (materiaalgebruik, benodigd transport, productie, verkoop, gebruik en het einde van de levensduur) voor zorgt dat wordt bijgedragen aan kansen op habitat, voedsel en wederkerige relaties voor alle betrokkenen.
• Regeneratieve economie is een economie die voorziet in de behoeften van alle leven, en niet alleen in die van sommige mensen. Dit is dus hetzelfde als een mens-inclusief ecosysteem. Economie is een geheel van productie, uitwisseling en consumptie van goederen en diensten. Het woord staat ook voor de wetenschap die zich daarmee bezighoudt. In de Dikke van Dale staat hiervoor de definitie: ‘de studie naar ‘het menselijke [sic] streven naar welvaart’. Het vakgebied van de regeneratieve* economie, is dan zoiets als de studie naar het gemeenschappelijk streven naar welvaart (en welzijn) van alle leven.

Dit zijn verschillende termen voor hetzelfde begrip. Deze verschillende termen zijn nodig om het begrip herkenbaar te maken in verschillende contexten.

Regeneratieve* economie sluit als term aan op de leefwereld van economen. Mens-inclusief ecosysteem is herkenbaarder voor ecologen. Zoönomie is de term die Zoöps* gebruiken, die voorbij de scheiding tussen natuur en cultuur (of ecologie en economie) willen denken en werken. Zoönomie betekent zoiets als de (huishoud-)regels voor al het leven. Zolang er gesproken blijft worden over een ecologie naast een economie, wordt er gedacht vanuit een scheiding tussen de wereld van de mensen en die van het anders-dan-menselijke leven, wat een van de oorzaken van de huidige ecologische degradatie is.

In een regeneratieve economie* is een product nooit alleen een materieel object. Een productdienst is een menselijk artefact waar een geheel aan diensten, ervaringen en relaties onlosmakelijk deel van uitmaakt, dat moet worden mee-ontworpen bij de realisatie van de productdienst. Het kan bijvoorbeeld gaan over een lokale reparatieservice of de mogelijkheid voor gebruikers om feedback op het ontwerp te geven, of bijvoorbeeld over de ondersteuning van een gebruikersgroep waarin de makers van een productdienst kennis delen over mogelijke toepassingen. In een regeneratieve economie onderhouden productdiensten en groot aantal regeneratieve relaties met de sociaal-ecologische netwerken waarin ze functioneren.

Waardewebben zijn netwerken van menselijke en anders-dan menselijke deelnemers aan het tot stand komen en in stand houden van productdiensten*. Alle deelnemers aan waardewebben leveren en ontlenen waarde aan hun deelname. Waardewebben zijn een uitkomst van een benadering waarin we patronen van ecologische vormen van uitwisseling toepassen op uitwisselingen die we gewend zijn enkel als economische transacties te bekijken. In waardewebben worden altijd meerdere soorten (chemische, esthetische, sociale, financiële etc.) waardedragers (valuta) tegelijkertijd uitgewisseld, zonder dat die tot één standaardwaarde-eenheid zijn te reduceren.

Zoöp is kort voor Zoöperatie (coöperatie met zoë, het Griekse woord voor ‘leven’). Zoöp is een organisatiemodel waarin de belangen van anders-dan-menselijk leven actief worden gerepresenteerd en worden meegenomen in de besluitvorming. Een Zoöp is gericht op een transformatief leerproces waarmee de organisatie (die het Zoöp model heeft ingevoerd) leert bij te dragen aan sociaal-ecologische regeneratie*. Nieuwe Instituut is de eerste Zoöp ter wereld, sinds april 2022. In november 2023 werden nog drie Zoöps gesticht. In mei 2024 volgde de vijfde.

Deze woordenlijst wordt, naarmate het project New Store vordert, naar opgedane inzichten bijgewerkt en verder uitgebreid. Laatste update: 5-6-2024.