Archives at Risk: Carlien MacnackArchives at Risk: Carlien Macnack

Carlien Macnack heeft in de loop van decennia een enorme variatie aan angisa’s verzameld. De uiteenlopende textielsoorten en vouw- en bindtechnieken laten zien hoe rijk de traditie van deze Afro-Surinaamse hoofddecoratie is. De geplooide hoofddoek is erkend cultureel erfgoed, maar wanneer collecties als die van Macnack niet beleidsmatig behouden blijven, dreigt veel cultuurhistorische kennis – en een bron van inspiratie voor volgende generaties – verloren te gaan.

De angisa is, meer dan een modeaccessoire, een communicatiemiddel. Van oudsher heeft elke manier van vouwen, binden en dragen van het hoofddeksel een eigen naam en betekenis. De traditie van het angisa-binden voert terug tot de negentiende eeuw en wordt sindsdien van generatie op generatie doorgegeven. Carlien Macnack (Paramaribo, 1950) is expert op dit gebied. Ze heeft sinds de jaren tachtig vele vormen en varianten zelf gevouwen en verzameld, en daarmee een omvangrijk archief opgebouwd. Door te kijken naar het verleden, de tradities en gebruiken, vindt Macnack inspiratie voor het maken van nieuwe angisa's. Ze verzorgde eerder onder meer verschillende workshops bij het Nieuwe Instituut.

Rond de onafhankelijkheidsverklaring van Suriname in 1975 kwamen er veel Surinaamse mensen naar Nederland. Zij namen hun geschiedenis, cultuur en tradities mee. Vrouwen uit de Afro-Surinaamse gemeenschap hebben sindsdien als kotomisi bijvoorbeeld een onmiskenbare plek in de gedeelde cultuurgeschiedenis in Nederland. De klederdracht van kotomisi, ‘vrouwen die een koto dragen’, bestaat uit de gelijknamige jurk en de angisa. Speciale varianten worden gedragen bij bijzondere gelegenheden als verjaardagen, rouwrituelen en culturele bijeenkomsten.

Voor een groot deel van de Afro-Surinaamse vrouwen in Nederland vertegenwoordigt de kledingtraditie tot op de dag van vandaag een viering van saamhorigheid, herinneringen en hun afkomst. Om die traditie in Nederland levend te houden droeg de Stichting Surinaamse Vrouwen Bijlmermeer het maken van de koto en binden van de angisa voor als cultureel erfgoed. Ze staan sinds 21 juni 2014 op de lijst Nationale Inventaris Immaterieel Cultureel Erfgoed in Nederland.

In 2021 verenigen de organisaties die zich in Nederland over designerfgoed ontfermen zich in het Netwerk Archieven Design en Digitale Cultuur (NADD). Binnen dit netwerk vindt kennisdeling plaats over archiveren. Ook worden ontwerparchieven zichtbaar gemaakt en wordt er gewerkt aan een digitale infrastructuur om ontwerparchieven toegankelijk te maken. Het doel is tweeledig: aantonen van het belang van dit erfgoed voor de samenleving én een duurzame oplossing vinden voor het behoud en beheer van de archieven.

NADD bestaat uit vijfenveertig partners: grote en kleine erfgoedinstellingen, ontwerpers, beroepsorganisaties, onderwijsinstellingen en experts op het gebied van ontwerp.

Archives at Risk: Seeking Shelter is samengesteld door Annemartine van Kesteren (Curator Design bij Boijmans Van Beuningen) en ontworpen door ruimtelijk ontwerper Ben Shamier. De installatie zal bij verschillende netwerkpartners te zien zijn, waar op iedere locatie een ander archief getoond wordt dat verloren dreigt te gaan.