Designing Scarcity
27 juni 2014 - 29 augustus 2014
In Nederland werd de periode van de Eerste Wereldoorlog niet in de eerste plaats gekenmerkt door militair geweld en onderdrukking. Door de zorgvuldig gehandhaafde neutrale positie, mogelijk omdat de omringende landen ook een belang hadden bij een neutrale zone aan zee, wist Nederland in militaire zin buiten de oorlog te blijven. In Nederland trad vooral steeds toenemende schaarste op. Meer en meer voedsel en materiaal dat anders geïmporteerd zou kunnen worden, wordt door de omringende landen geclaimd voor de oorlogseconomie. Dit vormde de aanleiding voor een project rondom schaarste als motivatie en motor van nieuwe ontwerpbenaderingen.
Schaarste maakt vindingrijk. Designing Scarcity laat aan de hand van stedenbouwkundige ontwerpen, gebouwen, interieurobjecten en gebruiksvoorwerpen zien dat schaarste geen belemmering is voor creativiteit. Integendeel. Onder het curatorschap van Jan Boelen/Z33 (Hasselt, B) biedt de tentoonstelling een breed panorama aan strategieën waarmee ontwerpers én gebruikers juist vanuit beperking tot vernieuwende oplossingen zijn gekomen.
Naast hedendaagse projecten van bijvoorbeeld Atelier Van Lieshout en Formafantasma bevat de tentoonstelling historische ontwerpen van onder anderen architecten Gerrit Rietveld, J.J.P. Oud en Van den Broek en Bakema. Geïnspireerd door voorbeelden uit het archief van Het Nieuwe Instituut presenteren masterstudenten van Design Academy Eindhoven eigentijdse voorstellen die schaarste als uitgangspunt nemen. Of het nu om een slim ontworpen bierflesje gaat dat na gebruik als bouwmateriaal kan dienen of om een recept voor jam gemaakt van tulpenbollen - elke oplossing toont op eigen wijze de innovatieve kracht van het tekort
Ontwerp en innovatie in tijden van schaarste
In economische termen verwijst het begrip schaarste naar een markt waarin de vraag het aanbod overstijgt. Daarnaast heeft de consumptiemaatschappij een ander type schaarste gecreëerd: namelijk het idee dat de behoeften van de hedendaagse consument nooit volledig kunnen worden bevredigd. De crisis lijkt nu af te rekenen met dat perspectief, en de roep om een alternatieve benadering van schaarste wordt luider.
Designing Scarcity wil een platform bieden aan kunstenaars, vormgevers, architecten en gebruikers voor wie schaarste geen beperking vormt, maar eerder kansen biedt voor een alternatieve werkwijze. De ontwerpstrategieën die door deze groep worden ingezet, zijn te ordenen onder dertien verschillende noemers, waaronder substitutie, reparatie, zelfvoorziening en informeren.
Deze ontwerpstrategieën zijn van alle tijden. In de afgelopen eeuw zijn deze goed te herkennen in de ontwerpen die tijdens en vlak na de twee wereldoorlogen werden gemaakt, maar ook in werk uit de jaren '70 en de huidige tijd. Voor elk onderdeel van de tentoonstelling zijn zowel historische voorbeelden (onder meer uit het archief van Het Nieuwe Instituut) als hedendaagse projecten geselecteerd. De Nederlandse context vormt hierbij de rode draad. De diversiteit aan disciplines (architectuur, stedenbouw, vormgeving, mode, etc.) en ontwerpers (professionals én amateurs) wordt zonder hiërarchie gepresenteerd. Elke oplossing, elk object of concept toont op eigen wijze de kracht van schaarste als bron voor innovatie.
Designing Scarcity laat bijvoorbeeld zien hoe er in periodes van schaarste altijd alternatieven zijn gevonden voor materialen en grondstoffen. Het recente project Insect Farm van Atelier Van Lieshout schetst een toekomstscenario met insecten als voedzame, ecologisch verantwoorde en kostenefficiënte voedselbron. Lisa Ma bekijkt met Human Invasive Interaction oprukkende, schadelijke plant- en diersoorten zoals de Canadese gans als nieuwe bron van voedsel in plaats van als overlast. Een herwaardering van reparatie wordt geïllustreerd met het multifunctionele gereedschap Sugru, een duurzaam en kneedbaar siliconenrubber dat bruikbaar is voor reparaties van verschillende soorten objecten. Een voorbeeld uit de categorie zelfvoorziening is The Whole Earth Catalog van Stewart Brand uit 1968. Deze catalogus werd uitgebracht als een overlevingsgids voor de bewoners van de planeet aarde. De strategie van informeren als aanzet tot DIY (Do It Yourself) wordt onder meer geïllustreerd met plannen en handleidingen van Gerrit Rietveld en Enzo Mari om zelf meubels te maken, en het opendesignsysteem OpenStructures van Thomas Lommée.
Design Academy Eindhoven is partner in Designing Scarcity.
Het tekenen van de naad op 'make-up' kousen met gereedschap gemaakt van een handvat van een schroevendraaier, een fietsclip, en een eyeliner, 1942. Bettman/Corbis.
1 of 6
Persaandacht
Een overzicht van de persaandacht voor de tentoonstelling Designing Scarcity is hier te vinden.