We Need to Talk About Computing #2We Need to Talk About Computing #2

We kunnen ons geen wereld zonder computers voorstellen. Digitale technologie is iets alledaags geworden. We werken er vrijwel allemaal dagelijks mee. Computers zijn zo alomtegenwoordig dat we nauwelijks nog kunnen overzien hoe ze werken en hoe wij ze gebruiken. Laat staan dat we ons nog afvragen of het anders zou kunnen. Dat was vroeger anders. “De artistieke vragen van toen zijn de maatschappelijke vragen van nu,” stellen REBOOT-curatoren Sanneke Huisman en Klaas Kuitenbrouwer. Zij verbinden het pionierswerk van computerkunstenaars uit de periode 1960-2000 aan de maatschappelijke uitdagingen waar de verregaand gedigitaliseerde en genetwerkte samenleving van tegenwoordig mee wordt geconfronteerd.

De opzet van deze twee avonden in het publieksprogramma bij de tentoonstelling is gericht op uitwisseling tussen mensen met verschillende achtergronden en uit verschillende generaties. Gevestigde en aanstormende ontwerpers, kunstenaars, architecten en andere experts putten uit het geheugen van de digitale cultuur om de koers van het vakgebied te verkennen.

Met hun nieuwsgierigheid, verbeelding en vindingrijkheid anticipeerden de kunstenaars die in REBOOT te zien zijn op een ‘techno-politieke’ werkelijkheid waar ze destijds nog decennia van waren verwijderd. Ze hebben die wereld bewust of onbewust mede vormgegeven. Wanneer je stilstaat bij de keuzes die zij toen gemaakt hebben, begrijp je beter voor welke keuzes wij nu worden gesteld.

Op 14 maart gaat het gesprek over de manieren waarop mensen met machines samenwerken en over de vraag of computers en programma’s ‘een oog voor kunst’ hebben. Hoeveel vertrouwen stellen mensen in hun eigen kwaliteiten, in die van elkaar en in de capaciteiten van de technologie? Is dat terecht? Kunnen we ons wederkerige samenwerkingen voorstellen, waar zowel mensen als machines profijt van hebben? En kunnen we er samen iets moois van maken?

Kunstenaarsduo Driessens & Verstappen bestaat uit Erwin Driessens en Maria Verstappen, die allebei studeerden aan de Academie voor Beeldende Kunsten in Maastricht en de Rijksakademie in Amsterdam. Hun gezamenlijke werk op basis van software, machines en objecten is vaak gebaseerd op natuurlijke processen.

Van Driessens & Verstappen is in REBOOT bijvoorbeeld een aantal driedimensionale werken te zien die tot stand gekomen zijn door de besluitvorming in de opeenvolgende stappen van een ontwerpproces aan een computerprogramma over te laten. Zoals de evolutionaire beslisboom van levende wezens heeft bepaald hoe die zich in de loop der tijd hebben ontwikkeld tot hun huidige gedaante, zie je in de sculpturen van het kunstenaarsduo welke vormen er gaandeweg in laagjes zijn aangeplakt, uitgefreesd of in kunststof zijn bijgeprint. De celdeling, natuurlijke selectie en mutatie van de software Breed en de resulterende beeldenreeks zijn ingegeven door een algoritme. De uitvoering van de gedetailleerde ‘wezens’ is in de loop van het project steeds verder geautomatiseerd.

In 2019 waren Driessens & Verstappen betrokken bij Neuhaus, de nieuwe academie voor meer-dan-menselijke kennis die het Nieuwe Instituut ter gelegenheid van het honderdjarig jubileum van de oprichting van het Bauhaus organiseerde.

Kunsthistoricus en schrijver Nina Knaack houdt zich in haar werk hoofdzakelijk bezig met de domeinen van digitale kunst en cryptokunst. Ze ziet kunstenaars die de mogelijkheden van blockchaintechnologie en een gedecentraliseerd ‘Web3’ in hun praktijk inzetten bijvoorbeeld als pioniers die de grenzen van traditionele kunstopvattingen en -theorie opzoeken – en mogelijk zelfs overstijgen. Ze beschrijft generatieve AI-toepassingen, NFT’s en haar verkenning van de parallelle (kunst)wereld van het Metaverse.

Waar veel critici zich zorgen maken over de artistieke kwaliteit van makers die kunstmatige intelligentie toepassen, de moraliteit van het met NFT’s vermarkten van lege signifiers of het – opnieuw? – verdwijnen van ‘ambacht’ uit het kunstenaarschap, benadrukt Knaack vooral het emancipatoire potentieel van de blockchain, de ongekende mogelijkheden van AI. De technologie van nu leidt volgens haar tot een nieuw kunsthistorisch tijdperk.