We Need to Talk About Computing #1We Need to Talk About Computing #1

We kunnen ons geen wereld zonder computers voorstellen. Digitale technologie is iets alledaags geworden. We werken er vrijwel allemaal dagelijks mee. Computers zijn zo alomtegenwoordig dat we nauwelijks nog kunnen overzien hoe ze werken en hoe wij ze gebruiken. Laat staan dat we ons nog afvragen of het anders zou kunnen. Dat was vroeger anders. “De artistieke vragen van toen zijn de maatschappelijke vragen van nu,” stellen REBOOT-curatoren Sanneke Huisman en Klaas Kuitenbrouwer. Zij verbinden het pionierswerk van computerkunstenaars uit de periode 1960-2000 aan de maatschappelijke uitdagingen waar de verregaand gedigitaliseerde en genetwerkte samenleving van tegenwoordig mee wordt geconfronteerd.

De opzet van deze twee avonden in het publieksprogramma bij de tentoonstelling is gericht op uitwisseling tussen mensen met verschillende achtergronden en uit verschillende generaties. Gevestigde en aanstormende ontwerpers, kunstenaars, architecten en andere experts putten uit het geheugen van de digitale cultuur om de koers van het vakgebied te verkennen.

Met hun nieuwsgierigheid, verbeelding en vindingrijkheid anticipeerden de kunstenaars die in REBOOT te zien zijn op een ‘techno-politieke’ werkelijkheid waar ze destijds nog decennia van waren verwijderd. Ze hebben die wereld bewust of onbewust mede vormgegeven. Wanneer je stilstaat bij de keuzes die zij toen gemaakt hebben, begrijp je beter voor welke keuzes wij nu worden gesteld.

Op 15 februari gaat het gesprek over het internet als plek waar mensen elkaar kunnen vinden in gedeelde waarden, over het vormen van online identiteit, over bevestiging en kritiek, over online invloed en macht en de mogelijkheid van verandering. En hoe ziet dat gelijkwaardige internet er dan uit?

Kunstenaar Ali Eslami verbindt in zijn artistieke praktijk zijn opleiding Civiele Techniek en zijn voorliefde voor computerspelletjes aan de speculatieve benadering en de ontwikkeling van nieuwe werelden uit sciencefiction. Je zou het poëtisch ingenieurswerk kunnen noemen. Hij schrijft, maakt films, geeft performancelezingen en maakt installaties waarvoor hij vaak gebruik maakt van virtual reality. De virtuele ruimten in Eslami’s werk vormen een verkenning van het schemergebied tussen werkelijkheid en fantasie en van de wisselwerking tussen vorm en functie. Het zijn langlopende praktijkonderzoeken naar geheugen, cognitie en emotie. In REBOOT is de interactieve simulatie Homā’s Phantom te beleven, waarin Ali Eslami de bezoeker – of ‘speler’ – uitnodigt om zich over te geven aan het ongewisse.

In 2019 was hij al eens in het Nieuwe Instituut te zien met de installatie Sacred Hill uit het project False Mirror. Met False Mirror deed Eslami samen met Mamali Shafahi en Klasien van de Zandschulp gezamenlijk praktijkonderzoek naar de manier waarop het bestaan in een virtuele wereld zou kunnen worden ingericht: hoe werkplekken, leefruimtes en de publieke ruimte eruitzien wanneer deze in een virtueel domein zouden worden gebouwd. Ze nemen een voorschot op mogelijke toekomstscenario's door stap voor stap, verdieping na verdieping een oneindige stad te ontwerpen. Door middel van virtual reality levert die stad, die zichzelf voortdurend uitbouwt en verandert, een uitgangspunt voor de verbeelding van haar bezoekers. De omgeving die Eslami en Van de Zandschulp creëren, vormt zo een uitbreiding van de realiteit zoals wij die kennen en waarin het virtuele soms toch materieel blijkt te zijn.

Journalist en regisseur Bregtje van der Haak is sinds vorig jaar directeur van EYE Filmmuseum in Amsterdam, maar daarvoor maakte ze al bijna vijfentwintig jaar documentaires over ‘de veranderende wereld,’ waarin ze zich vaak verdiepte in het raakvlak van technologie, cultuur, verstedelijking en samenleving. Van der Haak was daarnaast betrokken bij talloze transmediale projecten in samenwerking met onderzoekers, ontwerpers, beeldend kunstenaars en filmmakers.

In 2022 werkte ze mee aan het Archief van de Toekomst van de VPRO, dat onder meer gepaard ging met een installatie in het Nieuwe Instituut. Ideeën over de toekomst veranderen mee met technologische en maatschappelijke ontwikkelingen. In deze installatie blikte onderzoeker-ontwerper Richard Vijgen met behulp van kunstmatige intelligentie (AI) terug op toekomstbeelden die de afgelopen twintig jaar de revue waren gepasseerd in het programma Tegenlicht. Een groot deel van de afleveringen waar Vijgens ‘kunstmatige ogen’ naar keken was van de hand van Bregtje van der Haak.

Florian van Zandwijk, die het gesprek deze avond begeleidt, ontwikkelde samen met Luuk Schipperheyn de maakplek bij REBOOT, waarin zij bezoekers vragen om met behulp van een interactieve installatie uit te proberen wat zij zouden veranderen als zij de baas zouden zijn van een nieuw internet, het Internew.