Nieuwe Instituut
Nieuwe Instituut

Huis Sonneveld

De tuin in de Rijkscollectie

De tentoonstelling Tuinen van de toekomst gaat over de geschiedenis en toekomst van de moderne tuin. Ter gelegenheid daarvan zijn we in de collectie gedoken op zoek naar voorbeelden van tuinen in Nederland in de vorige eeuw.

10 februari 2025

H. Salomonson. Woonhuis aan de Gortelseweg in Vaassen, in opdracht van J. Heyligers, 1951. Foto J. D' Oliveira / Nederlands Fotomuseum. Collectie Nieuwe Instituut, archief SALO f69

Het overgrote deel van de Rijkscollectie bevat ontwerpen voor architectuur en stedenbouw. Tuin en landschap als zelfstandige ontwerpdisciplines maakten tijdens de lange ontstaansgeschiedenis van de collectie nooit deel uit van de verzamelopdracht van het Rijk. Wat we aantreffen in de archieven zijn in de meeste gevallen dan ook tuinen als onderdeel of invulling van een architectonisch ontwerp, soms ontworpen door de architect zelf, soms door een al dan niet met naam genoemde tuinarchitect, of aangelegd door bewoners. De archiefstukken zeggen iets over de waarde die in de loop der tijd is toegekend aan een eigen stukje groen, aan natuur en frisse buitenlucht, en wie zich dat kon veroorloven.

Naast het beheer van de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, zet het Nieuwe Instituut zich in voor het behoud van ontwerparchieven die niet bij een culturele instelling zijn ondergebracht. Met het programma Geheugen van het ontworpen landschap werken we aan een toekomstbestendig perspectief op de archivering van tuin- en landschapsontwerp.

Woningbouw, architect onbekend. Fotograaf G. Burg. Collectie Het Nieuwe Instituut, archief BURG n88

Piet Blom. Woningbouw Kasbah, Hengelo, 1969-74. Collectie Nieuwe Instituut, archief BLOM s31. De ruimte onder de woningen op palen, was bedoeld voor gemeenschappelijk gebruik, zoals het onderhouden van een (moes)tuin.

Piet Blom. Woningbouw Kasbah, Hengelo, 1969-74. Collectie Nieuwe Instituut, archief BLOM n284-29. De individuele (buiten)ruimtes bevinden zich boven de gemeenschappelijke ruimtes op straatniveau.

J. Gratama. Woningbouwcomplex voor de woningbouwvereniging "Eigen Haard" in de vogelbuurt in Amsterdam-Noord, 1917-1918. Binnentuin, achterzijde hoek Koekoekstraat Kanariestraat. Collectie Nieuwe Instituut, archief GRAT ph109

J. Gratama. Woningbouw in de Transvaalbuurt in Amsterdam in samenwerking met G. Versteeg en H.P. Berlage, 1916-1925. Binnentuin Kraaipanstraat. Collectie Nieuwe Instituut, archief GRAT ph59

A.P. Smits. Landhuis De Kroft, Aerdenhout, 1918. Collectie Nieuwe Instituut, archief TENT o274. Architect Smits ontwierp zijn eigen huis, inclusief de omringende tuin, naar voorbeeld van de Engelse landhuisarchitectuur uit het eind van de 19de eeuw.

Onno Greiner. Eigen woonhuis, onderdeel van een reeks patiowoningen die hij ontwierp aan Laan Rozenburg in Amstelveen, 1961-1966. Tekst achterzijde foto: "Onze eigen tuin". Foto Studio Hartland. Collectie Nieuwe Instituut, archief GREO 61018f1-54a.

Onno Greiner. Eigen woonhuis, onderdeel van een reeks patiowoningen die hij ontwierp aan Laan Rozenburg in Amstelveen, 1961-1966. Collectie Nieuwe Instituut, archief GREO 61018f1-94a.

Onno Greiner. Woonhuis aan de Frederik Hendriklaan in Haarlem voor de familie Bijlsma, 1998-2000. Collectie Nieuwe Instituut, archief GREO 98412f1 5a

Louis Le Roy. Tuin Ashram College, Alphen aan de Rijn, 1978-2021. Archief Louis Le Roy. Aanleg van een ecologische, wilde tuin als speel- en werkplaats, met behulp van de leerlingen van het Ashram College.

J.J. P. Oud. Binnenplein volkswoningbouw Tusschendijken, Rösener Manzstraat, Rotterdam, 1920-1923. Collectie Nieuwe Instituut, archief OUDJ ph177

Foto uit het archief van Stichting Goed Wonen. Uit de serie Diverse keukenmachines/installaties/elektrische (tuin) gereedschappen/huishoudelijke attributen, 1963-66. Collectie Nieuwe Instituut, archief SGWO f39-60. Stichting Goed Wonen gaf advies over woninginrichting. Met modelwoningen en in een tijdschrift promootte de stichting het moderne interieur.

Foto uit het archief van Stichting Goed Wonen. Uit de serie Diverse keukenmachines/installaties/elektrische (tuin) gereedschappen/huishoudelijke attributen, 1963-66. Collectie Nieuwe Instituut, archief SGWO f39-78. Stichting Goed Wonen gaf advies over woninginrichting. Met modelwoningen en in een tijdschrift promootte de stichting het moderne interieur.

Foto uit het archief van Stichting Goed Wonen. Volkstuintjes, ca. 1965. Collectie Nieuwe Instituut, archief SGWO f41-1

Brinkman en Van der Vlugt. Tuin van Huis Sonneveld, 1929-33. Brinkman en van der Vlugt, de architecten van Huis Sonneveld, waren één van de eersten die een tuin ontwierpen die vormgaf aan de functionalistische ideeën van het Nieuwe Bouwen. Collectie Nieuwe Instituut, archief SONN 778

Brinkman en Van der Vlugt. Tuin van Huis Sonneveld, 1929-33. Privégedeelte van de tuin, zonder de scherpe, strakke belijning van het deel dat zichtbaar was vanaf de openbare weg. Collectie Nieuwe Instituut, archief SONN n12

J. Verhoeven. Woningen Plan Noordpolder, Berkel en Rodenrijs, 1967-1969. Collectie Nieuwe Instituut, archief VERH f23-39

J. Verhoeven. Woningbouw Sluisdijk, Den Helder, 1974. Collectie Nieuwe Instituut, archief VERH f30-15

J. Verhoeven. Woningen Doorslag Noord, Nieuwegein, 1976-1978. Collectie Nieuwe Instituut, archief VERH n73

W. Wissing. Woonhuis voor de heer Wissing aan het Binnenlaantje, Barendrecht, 1965-1980. Tuinarchitect was mevrouw M.H. Akkerman Van Herwaarden. Collectie Nieuwe Instituut, archief WISS ph533

Nieuwsbrief

Ontvang als eerste uitnodigingen voor onze events en blijf op de hoogte van komende tentoonstellingen.