Soengoe Kondre / Verzonken levenSoengoe Kondre / Verzonken leven

Met Soengoe Kondre reconstrueert curator Vincent van Velsen de historische, culturele en politieke context van de aanleg van de Afobakastuwdam. Hij staat met name stil bij de ingrijpende gevolgen die de dam en het ontstane stuwmeer tot op de dag van vandaag hebben voor de Marrongemeenschappen die vanwege het stijgende water gedwongen werden te verhuizen. Zij zagen met hun woon- en leefgebied ook een deel van hun cultuur onder het wateroppervlak verdwijnen.

In de epiloog in de laatste ruimte roemt Van Velsen de hoop, moed en veerkracht waarmee de Saramakkaanse en Aukaanse Marrons die in de tentoonstelling centraal staan al eeuwen het hoofd weten te bieden aan uitdagende omstandigheden. De cultuur weerspiegelt die vindingrijkheid en verbindt verleden, heden en toekomst. Marrons geven bijvoorbeeld met telkens nieuwe vertalingen van traditionele klederdracht in eigentijdse mode uiting aan hun geschiedenis en wie ze zijn.

Hoewel de kenmerkende op verschillende manieren gedragen en geknoopte gekleurde wikkeldoeken met de verhuizing van veel Marrons naar de stad minder gangbaar werden als alledaagse kleding, vormen ze nog altijd een manier waarop mensen die ze dragen uitdrukking geven aan de identiteit en het erfgoed van hun gemeenschappen.

De aseisente-pangi van Joney Doekoe is ontworpen als een soort rechthoekig patchwork van langwerpige banen met verschillende kleuren en patronen. Een aseisente was tot in de jaren zestig van de twintigste eeuw vooral een ‘mannenmantel,’ maar het woord is sindsdien de verzamelnaam geworden voor alle kledingstukken die zijn samengesteld uit langwerpige stroken stof. Die verschillende vormen van de aseisente worden door zowel vrouwen als mannen op uiteenlopende manieren gedragen. Een pangi, die met het Saramakkaanse woord voor doek ook wel koosoe wordt genoemd, is een rechthoekig stuk textiel. Van oudsher wordt de pangi door vrouwen gedragen als een wikkelrok. Mannen dragen de vergelijkbare kamisa als een lendendoek of de bandja-koosoe diagonaal over hun schouder geknoopt.

Pangi’s worden binnen Marrongemeenschappen ceremonieel uitgewisseld bij bijzondere gelegenheden als feestdagen, de geboorte van een kind, huwelijken of het overlijden van een familielid. De kleuren en streep- en ruitpatronen van de doeken hebben elk een eigen betekenis die zulke gebeurtenissen weerspiegelen. Soms krijgen patronen of modellen een naam, zoals bij de gaama duumi (‘het opperhoofd slaapt’): een pangi die verkocht werd bij het overlijden van de gaanman (granman) of opperhoofd van de Saramakkaners.

Een aseisente-pangi bestaat uit onderdelen van verschillende pangi's, stoffen en kleding die iemand in de loop van een leven verzameld heeft en die samen tot een aseisente aan elkaar worden genaaid. De momenten waar elke afzonderlijke strook stof voor staat, komen zo samen in een uniek ‘draagbaar levensverhaal’.

De aseisente-pangi die je hier ziet is vernoemd naar de ontwerper, directeur Amoiloeloe (Joney) Doekoe van het Saamaka Museum. De Amoiloeloe-aseisente-pangi is in beperkte oplage verkrijgbaar via de boekwinkel van NAi Boekverkopers in de foyer.

De opbrengsten komen ten goede aan het Saamaka Museum. Dit museum in Pikin Slee aan de Boven-Surinamerivier biedt ruimte aan het verleden, het heden en de toekomst van de bloeiende cultuur van de Saramakkaanse Marrons, die zich aan een leven in slavernij wisten te ontworstelen en vanaf de zeventiende eeuw autonome leefgemeenschappen stichtten in de binnenlanden van Suriname.

Kijk voor meer informatie over het museum op de eigen website. Lees op de website van het Surinaamse dagblad De Ware Tijd een reportage over het Saamaka Museum uit 2022. Joney Doekoe werkte ook mee aan een uitgebreid multimediaal achtergrondartikel dat De Volkskrant in 2022 publiceerde in het kader van een reeks persoonlijke verhalen met betrekking tot de doorwerking van het koloniale verleden in de hedendaagse Nederlandse maatschappij.

Lees op de websites Immaterieel Erfgoed (van het Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed Nederland) en Surinaams Erfgoed en op het Instagram-account Saamaka Nëngë meer over de geschiedenis en het historische en actuele gebruik van de pangi.