Prix de Rome Architectuur 2022
Uit drieënvijftig geanonimiseerde inzendingen heeft de jury van de Prix de Rome Architectuur 2022 vier inzendingen geselecteerd voor de shortlist. De vier genomineerden zijn Arna Mačkić, Dividual (Andrea Bit en Maciej Wieczorkowski), Lesia Topolnyk en Studio KIWI (Kim Kool en Willemijn van Manen).
Arna Mačkić
International Centre for Architectural Disaster In het Haagse gebouw waar het Joegoslaviëtribunaal tot en met 2017 mensenrechtenschendingen in voormalig Joegoslavië behandelde, richt Arna Mačkić een openbaar centrum in voor het collectieve herstel van bouwkundige rampen, de architectural disasters uit de titel. De architectuur wordt er ter verantwoording geroepen voor menselijke en ecologische relaties die door bouwkundig ingrijpen zijn vernietigd of ontwricht. Het ontwerp van Mačkić gaat een confrontatie aan met het oorspronkelijke gebouw dat Ad van der Steur in 1953 ontwierp, maar verzoent zich er ook mee. Er zijn gemeenschappelijke bemiddelingsruimten waar slachtoffers van ontworpen tegenslagen van zich kunnen laten horen en je vindt er werkplekken waar architecten ideeën en inzichten kunnen uitwisselen met andere vakgebieden. Deze alternatieve voorstellen voor het vormgeven van de gebouwde leefomgeving bieden nieuwe toekomstperspectieven aan alle betrokkenen. Zonder de hele beroepsgroep te veroordelen of individuele ontwerpers bepaalde waarheden op te leggen, wordt er in het centrum gewerkt aan architectuur als een constructieve discipline die ertoe in staat is om (kritisch) op zichzelf te reflecteren.
Dividual (Andrea Bit en Maciej Wieczorkowski)
Celebrating the unproductive: Spaces, structures and rituals of empowerment Op het terrein van de onvrije 'Kolonie van Weldadigheid' in Veenhuizen (Drenthe) waar wezen, kansarme gezinnen en bedelaars met landarbeid werden 'opgevoed', legt Dividual een strook aan ter ere van the unproductive, het onproductieve, onrendabele of nutteloze. Andrea Bit en Maciej Wieczorkowski vieren nutteloosheid op de site van een negentiende-eeuws sociaal experiment. Tegenover het harde werk dat de elite destijds aan wezen, daklozen en bedelaars oplegde om hun individuele karakters te verbeteren, stelt Dividual nu de gemeenschappelijke betekenis van werken en een alternatieve invulling van 'algemeen nut'. Wanneer je landschapsarchitectuur in dienst van de gemeenschap stelt, zeggen zij, verandert dat zowel het ontwerp als de ontwerper. Er ontstaat ruimte voor de culturele, materiële en natuurlijke hulpbronnen waaraan het collectief behoefte heeft. De diagonale strook die van elke productiviteit is uitgesloten verwildert in dit ontwerpvoorstel langzamerhand, terwijl het landschap eromheen transformeert tot een hyperefficiënt stelsel dat water, voedsel, elektriciteit en water genereert.
Lesia Topolnyk
No Innocent Landscape In het Oekraïense mijnbouwdorp Hrabove, dat wereldnieuws werd toen passagiersvlucht MH17 er in 2014 werd neergeschoten, laat Lesia Topolnyk zien hoe ruimtelijk ontwerp kan helpen om ingrijpende gebeurtenissen inzichtelijk te maken en hun gevolgen te helpen herstellen. Het landschap dat het decor vormt is zelf nooit helemaal onschuldig, er is No Innocent Landscape, stelt ze vast. Je kunt de gelaagdheid van landschappen lezen met behulp van een 'vergrootglas' zoals het moment dat pro-Russische separatisten het vliegtuig neerhaalden en alle 298 inzittenden omkwamen. Dan doorzie je het gecompliceerde samenspel van wereldwijde en lokale geschiedenissen, in dit geval van de aanslag zelf tot aan de illegale mijnbouwactiviteiten in de regio. Architectuur bemiddelt daarbij: met vertel- en bouwtechnieken onthult het ontwerp wat eerder verzwegen werd. Volgens Topolnyk kan een zinnige wederopbouw pas plaatsvinden op basis van zo'n deconstructie.
Studio KIWI (Kim Kool en Willemijn van Manen)
Grounds of [in]Justice: Healing trust and building compassion In de kantoren waar de Belastingdienst tienduizenden Nederlanders dupeerde met terugvorderingen die in strijd waren met de grondbeginselen van de rechtsstaat, wil Studio KIWI juist nieuwe rechtsgronden, of grounds of justice, aanleggen. Het ontwerpbureau maakt van gebouwen waar het vertrouwen in de overheid een dieptepunt bereikte sites waar gewerkt kan worden aan de wederopbouw van vertrouwen en mededogen. Op elk van de locaties doen Kim Kool en Willemijn van Manen een ruimtelijke ingreep die correspondeert met een stap in het herstelproces. Zo richten ze plekken in voor woede en boetedoening, maar ook voor gesprek, herdenking en uitwisseling van verhalen. De ingrepen zijn toegespitst op de locaties zelf. Wat was er al en wat is er nog nodig om een impactvolle omgeving te creëren? _Grounds of [in]Justice _willen zij helen wat er beschadigd is én de kans verkleinen dat het opnieuw gebeurt.
Naast de genomineerden heeft de jury ook zes inzendingen voorgedragen voor een eervolle vermelding: Bram van Ooijen - DISPLACED CITY, dérive (Kevin Westerveld en Hedwig van der Linden) - Ground for Dialogue, Estelle Barriol - Cultivating the Metropolis, Georges Taminiau - Architect of the Natural Kingdom, Gianna Bottema - Cooperative Resistance: Spatial Protocols for Collective Action, en Sophia Holst - Housing Pain, Healing Strategies.
Op de website van de Prix de Rome is de volledige bekendmaking van de shortlist terug te vinden, voorzien van korte omschrijvingen van de geselecteerde ontwerpvoorstellen. Het juryrapport is daar eveneens gepubliceerd.