Het ontwerp van het socialeHet ontwerp van het sociale

Hoe breng je een beweging in kaart? Kan er überhaupt worden gesproken van één feministische beweging? Of is er veeleer sprake van vele initiatieven, waarvan sommigen in dialoog met elkaar waren en anderen niet? Was het echt een 'tweede golf'? En op welk gedachtegoed werd er voortgebouwd?

Andere sociale bewegingen hebben ook invloed gehad op de feministische strijd voor verandering, zoals de antifascistische beweging, de kraakbeweging, linkse studentenbewegingen en de transnationale beweging tegen politieke onderdrukking, racisme en apartheid. Een beweging is bovendien niet lineair. In de jaren zeventig en tachtig zijn er in Nederland door veel groepen verschillende strategieën ingezet om te vechten voor de rechten van vrouwen, maar ook van non-binaire of queer personen, en trans mannen en vrouwen. Sommige groepen hebben sporen achtergelaten, anderen niet. Een kaart van het feministische 'landschap' zal dan ook nooit compleet zijn. Deze kamer probeert te laten zien hoe Nederlandse feministische initiatieven de ontwerpdisciplines als architectuur en (grafisch) ontwerp, hebben beïnvloed. Deze initiatieven hebben ook bijgedragen aan het bouwen van netwerken vóór het digitale tijdperk.

Tegenwoordig spreken we over intersectioneel feminisme. De Amerikaanse hoogleraar rechtsgeleerdheid Kimberlé Crenshaw geïntroduceerde in 1989 de term intersectionaliteit om aan te geven dat ervaringen gevormd worden door meerdere, elkaar kruisende, delen van ieders identiteiten. In de Nederlandse context kan intersectionaliteit ook worden aangeduid als 'kruispuntdenken', een term geïntroduceerd door Gloria Wekker, Nancy Jouwe en Maayke Botman in hun boek "Caleidoscopische Visies" (2001). Beide termen gebruiken 'de kaart' als metafoor om de niet-lineaire en verweven dimensies van verschil (tussen mensen) te illustreren en hoe deze zich verhouden tot meerdere vormen van discriminatie.

Tijdens de tweede feministische golf was er nog geen sprake van de term 'intersectioneel' feminisme, echter waren er binnen de Nederlandse tweede golf-feministen wel gedachtewisselingen over het idee van meervoudige en uiteenlopende realiteiten. Ze beseften dat het delen van het vrouw-zijn niet per se betekent dat je dezelfde ervaring van onderdrukking of uitsluiting hebt. Sommige feministen beseften, of ondervonden aan den lijve, de andere systemische krachten die invloed hebben op een (vrouwen)leven, zoals seksualiteit, huidskleur, bezit, opleiding, gezondheid en migratie. Hun levenservaringen leerden hun dat de strijd tegen patriarchale instellingen en politiek, evenals de strijd tegen dagelijkse (micro)agressie, altijd verband moet houden met de strijd tegen andere vormen van onderdrukking.