Designing the SurfaceDesigning the Surface

Designing the Surface is ontstaan vanuit een dialoog tussen productontwerper en fellow van Het Nieuwe Instituut Chris Kabel en ontwerpers/tentoonstellingsmakers Jannetje in 't Veld en Toon Koehorst. Gezamenlijk ontwikkelden zij de thematiek en stelden zij de tentoonstelling samen, die onderdeel is van de langjarige programmalijn De Dingen en De Materialen.

Eerdere tentoonstellingen over hout, plastics en glas maakten de bezoekers van Het Nieuwe Instituut deelgenoot van de belangrijkste ontwikkelingen die zich in de toepassing van deze materialen voordoen. Designing the Surface rekt het begrip materiaal verder op. Ditmaal gaat het om de laatste laag op het feitelijke materiaal. Veelal is die opzettelijk door ambachtsmensen of machines aangebracht, maar soms ook ontstaat zo'n toplaag door de inwerking van de tijd of de elementen.

Centraal thema in Designing the Surface is de haast onopgemerkte, en desondanks essentiële rol die lakken, coatings en andere vormen van oppervlaktebehandeling spelen in onze waardering van materialen en objecten. Dat geldt eens te meer nu nanotechnologie steeds vaker van invloed is op de huid van allerlei producten. Als we, na de stalen eeuw en de silicon age, de impact van materialen op de huidige wereld willen begrijpen, moet er juist naar de oppervlakte van producten worden gekeken.

De tentoonstelling benadert het fenomeen finish vanuit vijf thema's. Ieder thema staat stil bij een type afwerking en de wijze waarop deze voldoet aan esthetische of sensorische behoeften. Of aan een functioneel vereiste.

Onder het thema Patina komt een finish aan de orde die normaliter geen menselijk ingrijpen verlangt. Patina ontstaat door de inwerking van het klimaat, zonlicht of chemische elementen en wordt sterk bepaald door het verstrijken van tijd. Het begrip is gekoppeld aan de ouderdom en een idee van authenticiteit van objecten die daardoor waardevoller lijken te worden, terwijl patina eigenlijk opgevat kan worden als een vorm van slijtage.

Onder een tweede thema - Luster - belicht Designing the Surface de fonkelende coatings die producten hun onweerstaanbare schittering en sprankeling geven. Nergens is onze liefde voor het behandelde oppervlak zo duidelijk te traceren als in de eeuwenlange obsessie voor het gepolijste object. En dat geldt niet alleen voor de kopers van dergelijke producten maar evenzeer voor makers en ontwerpers. Waar sommige behandelingen nauw gerelateerd zijn aan recente ontwikkelingen in de hightechindustrie, blijken vele behandelingen een reeds eeuwenlange geschiedenis te kennen.

Imitaties van materialen komen aanvankelijk uit de decoratieve interieurschilderkunst. Met groot vakmanschap werden marmer of zeldzame tropische houtsoorten nagebootst, terwijl het onderliggende paneel van eenvoudig vuren- of populierenhout was gemaakt. Het thema Faux kijkt vooral naar de kwaliteiten van deze cosmetische laag, die in de traditie van de decoratieve schilderkunst niet verbonden waren met goedkope namaak maar juist met meesterschap.

Onder het thema Agency verschuift de aandacht naar de meest wijdverbreide en daardoor democratische toepassing van de finish: het gebruik van verf voor het beschilderen van wanden en voorwerpen. Er is nauwelijks kennis of vakmanschap nodig om met wat kwasten en een pot verf een persoonlijk stempel op een private- of een publieke ruimte te drukken. Dat kan in het interieur gebeuren maar ook in de publieke ruimte.

Waar verf een gepersonaliseerde vorm van afwerking biedt, behandelt het thema Teflon een finish die juist iedere aanraking afweert. In de afgelopen eeuw zijn er verscheidene coatings ontwikkeld die allereerst een hygiënisch, antiseptisch doel dienden. Zoals de porseleinen emaillering van badkuipen in het begin van de 20ste eeuw.

Rond de thema's Patina, Luster, Faux, Agency en Teflon zijn afzonderlijke installaties ontworpen. Ze staan in een vrije opstelling verspreid in zaal 1 van Het Nieuwe Instituut. Wie de tentoonstelling heeft bezocht zal ontdekken dat onderdelen van Designing the Surface ook terug zijn te vinden in de lobby en de naaste omgeving van het gebouw. Immers: die laatste laag is overal. Op de tentoongestelde objecten, maar ook op de auto's in de parkeervakken, de bank in het park, de gevel van Huis Sonneveld, het omslag van een boek, het kopje in het restaurant, de vloer van de expositieruimte, de regenjas in de garderobe, het scherm van een mobieltje, de lippen van een bezoekster.

Ter versterking en bescherming of om te behagen of totaal nieuwe functies toe te voegen: laklagen, polijstwerk, poedercoatings, beschilderingen en een bijna onbegrensde reeks van andere afwerkingen spelen voortdurend met onze verwachting van wat een product vermag. Het is het ontwerp van het oppervlak waarmee illusies worden opgewekt en nieuwe (gebruiks)mogelijkheden worden geïntroduceerd.