De Staat van EindhovenDe Staat van Eindhoven

Ze wil een Veilige Slimme Stad worden, een Schone Slimme Stad; een Klimaatneutrale Slimme Stad; een Slimme Kringloop Stad; een Sociale Slimme Stad, een Mobiele Slimme Stad - om een paar van de vaker genoemde smaken te noemen.

Elke smaak van de slimme stad is een antwoord op een eigen vraagstuk, en draait om zijn eigen soort van toegepaste slimheid. Ze hebben gemeenschappelijk dat ze draaien om de toepassing van nieuwe digitale technologie, maar verder zijn er vele grote en kleinere verschillen. Want verschillende vraagstukken vragen om een eigen manier van organiseren.

In de Veilige Slimme Stad wordt met camera's en sensoren live het gedrag van burgers in (delen van) de openbare ruimte gemonitord, om bij onraad direct op te kunnen treden. In Eindhoven op het Stratumseind kan zo de belichting worden aangepast, maar er kan ook politie worden opgeroepen. Een van de steeds vaker genoemde manieren waarop de Veilige Slimme Stad gestalte krijgt heet _predictive policing_. Allerhande data over de tijden, plekken en demografische aspecten van verschillende soorten misdaden en overtredingen die worden gepleegd, worden in databases verzameld om patronen te herkennen om beter preventief te kunnen optreden.De Slimme Kringloopstad houdt een oogje op alle stromen van energie, water, goederen en materialen en probeert het verschijnsel 'afval' zoveel mogelijk uit te bannen. In steden als San Frasisco en in de wereldwijde koploper Capannori in Italie blijkt het zo mogelijk om met verschillende soorten slimheid tot 90% van het bestaande afval als grondstof op de één of andere manier te hergebruiken. De resterende 10% afval is hardnekkig, en kan alleen in iets herbruikbaars veranderen als bepaalde industriële productieprocessen grondig herzien worden.De Mobiele Slimme Stad zet op dit moment sterk in op zelfrijdende elektrische bussen, die flexibel maar betrouwbaar met hun dienstregeling en route kunnen omgaan. Ondermeer in Enschede, Breda en Brussel worden experimenten met zelfrijdende bussen voorbereid. En bijvoorbeeld de Klimaatneutrale Slimme Stad gebruikt en distribueert zonne- en windenergie en plaatst slimme energiemeters in zoveel mogelijk huishoudens, om lokale energieopwekking op het electriciteitsnet toe te laten. Er wordt op in alle grote steden en op veel andere plekken in Nederland mee geëxperimenteerd.

Van de Klimaatneutrale Slimme Stad en de Kringloopstad kun je snel zien dat ze goed met elkaar in overeenstemming te brengen zijn. Ze hebben veel doelstellingen en zelfs technische toepassingen gemeen. Maar de Klimaatneutrale stad en de Veilige Slimme Stad - bijvoorbeeld - zitten heel anders en mogelijk zelfs tegenstrijdig in elkaar: in Internet-of-Things-achtige scenario's wordt via internet informatie uitgewisseld tussen dingen als vuilnisbakken, parkbankjes, ijskasten en kleding en natuurlijk auto's waarmee allerhande persoonsgebonden en stedelijke processen op elkaar kunnen worden afgestemd. Maar daarmee worden al die dingen ook hackbaar. Wat dat betreft is het altijd interessant om bij te houden wat voor papers er worden geschreven voor mensen in de professionele security - want die geven een goede indicatie van hoe de bedreigingen van veiligheid worden gezien. Naarmate auto's (ook de niet zelf-rijdende) meer door computers gestuurd worden, worden ze ook gevoeliger voor hacks en virussen, bijvoorbeeld.

In een bestaande stad met al zijn organisatorische, historische en andere complexiteiten zullen verschillende plannen voor een slimme stad niet op één en dezelfde plek ontstaan. Alle versies van de slimme stad hebben hun eigen betrokken partijen met eigen belangen die een rol spelen in het vraagstuk en in de slimme aanpak daarvan. Ze spelen zich dus wel allemaal in dezelfde stad af en zijn via internet technisch met elkaar verbonden. Een belangrijke vraag is dus onder welke omstandigheden de verschillende smaken van een slimme stad elkaar kunnen versterken De potentie is groot, maar er zijn risico's waar nog niet altijd goed over is nagedacht. De toevoeging van nieuwe ondelring verbonden technologie maakt dingen mogelijk slimmer, maar zeker niet simpeler.

Jorrit de Jong, academisch directeur van het overheidsinnovatieprogramma van Harvard University ziet in dit artikel vier soorten risico's: Naast de toegenomen hackbaarheid, ziet hij algoritmes die oncontroleerbaar kunnen worden, bedrijven die teveel invloed kunnen krijgen in publieke zaken, en last but not least: overheden hebben geen sterke trackrecord als het gaat om het tot een goed einde brengen van complexe ICT projecten- en dat zijn smart city projecten natuurlijk.

Verschillende soorten kennis en ervaring moeten samenkomen bij de ontwikkeling van slimme oplossingen. Dan kunnen toepassingen aan veel verschillende soorten scenario's worden getest, en niet alleen aan de aannames van partijen met de meest nadrukkelijke agenda.In de mapping van Eindhoven is te zien dat StrijpS de enige zone is waar technische bedrijvigheid, ontwerp, living labs en wonen ruimtelijk samenkomen. Daar lijken de meest gunstige uitgansposities voor smart city ontwikkeling te bestaan waarin alle spelers betrokken kunnen zijn. Op andere plekken in Eindhoven overlappen de netwerken van technische bedrijven en van lokale gebruikers met hun vragen een stuk minder. Daar zal dus een andere tactiek moeten worden ingezet om de partijen evenwichtig in de ontwikkeling te betrekken.

Klaas Kuitenbrouwer - 12 januari 2016