Archizond. Verleden, heden en toekomst van architectuur en gezondheidArchizond. Verleden, heden en toekomst van architectuur en gezondheid

In de tentoonstelling Archizond. Verleden, heden en toekomst van architectuur en gezondheid zijn foto's en tekeningen te zien uit de archieven van het Nieuwe instituut.

Sanatorium Zonnestraal in Hilversum was oorspronkelijk bedoeld voor diamantslijpers die tuberculose hadden opgelopen. Jan Duiker, een belangrijke vertegenwoordiger van het Nieuwe Bouwen van de jaren 1920-1940, ontwierp paviljoens die zo gesitueerd waren dat alle kamers vrij uitzicht hadden. Zo was elke zichtlijn gericht op het groen en hadden bewoners veel privacy. Ook was er in het ontwerp veel ruimte voor natuurlijk daglicht, wat een positieve invloed heeft op de gezondheid en het herstel. Het complex, gebouwd voor een levensduur van 40 jaar, is inmiddels een monument. In 1995 is het gerestaureerd door architecten Wessel de Jonge en Hubert Jan Henket. 

De Rudolf Steinerkliniek, gelegen op de top van een duin op de grens van Den Haag en Scheveningen werd in 1926 ontworpen door J.W.E. Buijs in opdracht van de Antroposofische Vereniging Nederland. Het is een voor Nederland zeldzaam voorbeeld van de toepassing van antroposofische principes in de architectuur, en in de ziekenhuisbouw in het bijzonder. Kenmerkend zijn de organische plattegrond met maar weinig rechte hoeken, de monumentale kapvorm van het dak die doet denken aan een duintop, en de expressionistische, sculpturale details. Bijzonder waren de patiëntenkamers die in kleuren waren geschilderd die een heilzame werking hadden. Geel, oranje en rood zouden het stofwisselingsproces prikkelen; blauw en paars het denken, de zintuigen en de zenuwen, purper zou op de hele mens werken en groen zou neutraal zijn. De zusters droegen een lila-rose uniform. 

Het Julianaziekenhuis was een vrij laat voorbeeld van het Nieuwe Bouwen, met veel transparantie, licht, lucht en ruimte. Het was een van de eerste modernistische ziekenhuizen in Nederland. Het ontwerp voorzag in verschillende vleugels voor diverse functies, zoals een beddenhuis en polikliniek. Het ontwerp was modern voor die tijd, maar niet flexibel genoeg om in te spelen op veranderingen. De patiënten sliepen met zes personen in één kamer en hadden daardoor weinig privacy. De fraaie hoofdentree was niet voor iedereen toegankelijk vanwege de trap en hellingbaan. Tegenwoordig zijn er andere inzichten over hoe een ziekenhuis gebouwd moet worden, met meer aandacht voor zorg, flexibiliteit, privacy en toegankelijkheid. Het Juliana ziekenhuis werd in 1989 afgebroken.  

Het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG-oost) in Amsterdam werd in 1898 opgericht door Zusters Onder de Bogen, om vanuit een katholieke levensbeschouwing ziekenzorg te bieden. Het bestond uit een ziekenhuis, een klooster en een kapel. Niet alleen werden mensen met ernstige besmettelijke ziekten in aparte paviljoens ondergebracht, er waren ook aparte mannen- en vrouwenvleugels. Onder invloed van de ontzuiling in de jaren 70 van de twintigste eeuw werd het ziekenhuis uiteindelijk een niet-religieuze instelling. Het OLVG was in die tijd dringend aan vernieuwing toe, om aan te sluiten bij de moderne ziekenzorg. In 2003 werd het Gasthuis vervangen door nieuwbouw. Bas Molenaar van EGM architecten ontwierp de nieuwbouw, waarbij de katholieke identiteit van het ziekenhuis werd losgelaten en het OLVG een gasthuis voor iedereen werd.