Architecture of AppropriationArchitecture of Appropriation

De tentoonstelling Architecture of Appropriation markeert het startpunt van een onderzoek naar kraken als architectuur van toe-eigening, waarbij nader wordt ingegaan op thema's als leegstand, eigendom en meervoudige woonvormen.

Architecture of Appropriation richt de blik op hoe krakers zich met behulp van radicale improvisatietechnieken ruimten in de stad toe-eigenen, en daarmee het denken over de eigentijdse stad beïnvloeden. Plekken die beschikbaar zijn - dat wil meestal zeggen als gevolg van speculatie of verwaarlozing leegstaan - worden weer in gebruik genomen. Zo wordt niet alleen het betreffende pand van binnenuit veranderd, maar transformeert als gevolg van nieuwe vormen van gebruik, beheer en toegankelijkheid ook de functie in de buurt. De kraakbeweging heeft dus tactieken ontwikkeld die de stad van binnenuit vernieuwen.

Ondanks dat kraken in Nederland sinds 2010 bij wet verboden is, gebeurt het, zij het op beperkte schaal, nog steeds. Rond thema's als leegstand, eigendom en collectieve woonvormen laat Architecture of Appropriation zien hoe de infrastructuur van de stad kan worden opgevat als een voortdurende uitnodiging voor transformatie. Systemen kunnen worden aangepast, netwerken opnieuw geconfigureerd, gebouwen heruitgevonden. Voor praktisch iedere situatie kan een nieuw programma worden geschreven, zodat het potentieel van de bestaande stad ten volle wordt benut.

Deze tactische benadering van stedelijke transformatie heeft een belangrijke plaats gekregen in het onderzoek dat Het Nieuwe Instituut de komende periode doet naar de praktijk van toe-eigening. Architecture of Appropriation belicht kraken vanuit verschillende invalshoeken. De handelswijze van de krakers zelf komt aan bod via de protocollen die zij volgen in hun ruimtelijke interventies. Daarnaast is er het perspectief van architect Hein de Haan die veelvuldig met krakers samenwerkte, en de blik van fotograaf-kunstenaar Dave Carr-Smith op geïmproviseerde architectuur in industriële kraakpanden. Verspreid over de ruimte wordt bovendien de geschiedenis en ruimtelijke transformatie van vijf Nederlandse casestudies gedocumenteerd.

ZUS [Zones Urbaines Sensibles] ontwierp de ruimtelijke installatie waarin het onderzoek wordt gepresenteerd. Het ontwerpbureau is de oprichter van het Schieblock in Rotterdam, een leegstaand kantoorpand dat door de jaren heen werd ontwikkeld tot cultureel verzamelgebouw. Vanuit het pand wordt verder gewerkt aan de stad, waardoor de invloed van het Schieblock zich als een olievlek verspreidt over zijn omgeving. De manier waarop de ontwerpers op tactische wijze ruimte in de stad creëren was aanleiding voor Het Nieuwe Instituut om hen te vragen een architectonische interventie te ontwikkelen voor _Architecture of Appropriation. _

Een door ZUS ontworpen buitentrap geeft het publiek direct toegang tot de tentoonstellingsruimte waarvan de inrichting zoveel mogelijk is opgebouwd uit hergebruikte materialen, deels uit eerdere tentoonstellingen in Het Nieuwe Instituut. De installatie refereert aan de manier waarop kraakpanden functioneren, waarbij beschikbare ruimten steeds opnieuw worden geprogrammeerd en toegeëigend. De installatie vormt een ruimte voor collectief onderzoek, gesprekken, en voor nieuw (onderzoeks)materiaal dat door de tijd heen wordt toegevoegd.

Lees hier de interview met ZUS.

Architecture of Appropriation vormt het begin van een onderzoek naar kraken als architectuur van toe-eigening, waarin onderwerpen als leegstand, alternatieve woonvormen, transformatie van bestaande architectuur, wetgeving en vormen van organisatie aan de orde worden gesteld.

De tentoonstelling presenteert vijf architectonische analyses van recent gekraakte gebouwen en terreinen. Tijdens de tentoonstellingsperiode krijgt het onderzoeksproject verder gestalte in samenwerking met universiteiten, academies en onderzoekers, en biedt de ruimte tijdelijk verblijf aan gastpresentaties uit het buitenland.

Tegelijkertijd onderzoekt het Rijksarchief voor Architectuur en Stedenbouw hoe de ruimtelijke nalatenschap en invloed van kraken op de ontwikkeling van Nederlandse steden voor de toekomst kan worden bewaard. Het persoonlijke archief van architect Hein de Haan en het fotoarchief 'Improvised Architecture' van kunstenaar Dave Carr-Smith vormen aanleiding tot een gesprek over het behoud van documenten en materialen rondom 'gekraakte architectuur'.

Iedere donderdag is er in de tentoonstellingsruimte het live-programma AOA on Air. Daarin wordt met makers, denkers, krakers en ontwerpers gesproken over hedendaagse vormen van stedelijke toe-eigening, in de vorm van interviews, collectieve leessessies en discussies. De gesprekken kunnen worden teruggeluisterd in de tentoonstelling en via de podcasts in dit webdossier.