Eén jaar Zoöp Nieuwe InstituutEén jaar Zoöp Nieuwe Instituut

In het voorjaar van 2022 tekenden de Spreker voor de Levenden en de Raad van Bestuur van het Nieuwe Instituut een overeenkomst waarmee het instituut officieel een Zoöp werd. De beslissing om voortaan als Zoöp te opereren is een voorbeeld van de benadering van het instituut als proeftuin die we in al onze uiteenlopende werkzaamheden hanteren. We experimenteren en innoveren in al onze tentoonstellingen, publieksprogramma’s, onderzoek en archiefpraktijken op een manier die theorie, ontwerp en praktijk met elkaar verenigt.

Wanneer een organisatie een Zoöp wordt, legt die zich erop toe om een bewuste en actieve rol te vervullen binnen een gezond groter geheel. Op weg naar een symbiose met de andere levensvormen in zo’n ecosysteem stelt de Zoöp zich concrete doelen met bijbehorende interventies en onderzoekt en evalueert die zichzelf voortdurend. In een jaarcyclus worden vaste toetsmomenten en doelen vastgelegd. Het leerproces gaat voorbij filosofische abstracties over de positie die mensen innemen in de wereld en overstijgt gangbare vormen van duurzaamheidsbeleid, dat zelden verder gaat dan het beperken van de schade die je als mensenbedrijf aan ander leven toebrengt. Een Zoöp wil het welzijn van het ecosysteem daadwerkelijk aanjagen: zelf actief bijdragen aan het herstel, de weerbaarheid en het versterken van ecosystemen.

In de aanloop naar de oprichting van Zoöp Nieuwe Instituut, nu een jaar geleden, hebben we al vooronderzoek gedaan en allerlei voorbereidingen getroffen. Tijdens de onderhandelingen over de grootscheepse vergroening van het Museumpark hebben we er bijvoorbeeld bij de gemeente op aangedrongen om het oppervlak van de parkeerplaats te halveren en om hem zo aan te leggen dat zonlicht, regenwater, zaden en stuifmeel de bodem kunnen bereiken. In het kader van die operatie hebben we ook aangestuurd op een alternatief en gevarieerd beplantingsplan voor de uitgediepte vijvers, zodat daar te midden van nieuwe rietkragen en lelies, bodem-, moeras- en drijfplanten weer een rijke leefomgeving kan ontstaan. Voor een evenwichtige situatie in de vijvers zijn er eind 2022 in het bijzijn van zakelijk directeur Josien Paulides honderden vissen uitgezet.

Op verschillende momenten in de ontwikkeling van de prille Zoöp hebben kunstacademiestudenten en andere opmerkelijke onderzoekers en onverwachte deskundigen metingen verricht en mogelijke ontwerpoplossingen bedacht voor de vraagstukken die zij tegenkwamen.

In 2022 en de eerste maanden van 2023 hebben we ons ingezet voor kleine en grotere ingrepen die bijdragen aan doelstellingen die betrekking hebben op mobiliteit, materiaalgebruik, het zogeheten ‘levensdragend vermogen’ van het gebouw, de tuin en de vijvers van het instituut, het zoöp-bewustzijn van zowel medewerkers als publiek en het stimuleren van het toepassen van ecologische principes in de stadsontwikkeling van Rotterdam. Er hebben onder meer twee workshops plaatsgevonden waarin medewerkers van het instituut onder begeleiding van kunstenaar Patricia de Ruijter met behulp van meditatie- en fotografietechnieken konden oefenen om hun omgeving waar te nemen met een meer-dan-menselijke blik.

Een actuele mijlpaal voor Zoöp Nieuwe Instituut is de aanleg van de drijvende paviljoens in het kader van het project Waterstad Rotterdam. By Kunlé Adeyemi, dat op 14 mei 2023 opent. Waar in het voortraject van Het Podium pas in een laat stadium aandacht was voor anders-dan-menselijke stakeholders en er ten tijde van de drijvende zonnecollectoren in de vijver in het licht van The Energy Show op aanraden van de Spreker voor de Levenden een aanpassing werd gedaan aan het ontwerp, was zij bij de ontwikkeling van Waterstad vanaf het eerste projectvoorstel intensief betrokken. Dit heeft er onder meer toe geleid dat de drijvende bouwwerken het levensdragend vermogen van de vijvers waarin ze worden aangelegd versterken. De interventie van landschapsarchitect en ‘natuuroptimist’ Thijs de Zeeuw helpt bezoekers van het drijvende paviljoen bovendien om zich te verplaatsen in het perspectief van de vissen.