Who is We?Who is We?

Het thema van de 17e Architectuurtentoonstelling van La Biennale di Venezia zoals gesteld door curator Hashim Sarkis had niet actueler kunnen uitpakken. De Covid-pandemie heeft een vergrootglas gelegd op de onrechtvaardige, onevenwichtige manier waarop veel samenlevingen zijn vormgegeven, en op de onderlinge verwevenheid van deze samenlevingen. Het besef is er al geruime tijd dat het kapitalistische systeem, eenzijdig gericht op groei, productie, individualisme en winstmaximalisatie, de ongelijkheid tussen mensen en landen in stand houdt en tot een alarmerende verarming van de biodiversiteit leidt.

Al meer dan een halve eeuw worden kritische rapporten geschreven, staan er nieuwe politieke partijen op, vinden demonstraties plaats, klinken waarschuwende woorden in documentaires en worden grote ambities geformuleerd. Zonder dat deze tot echt grote aanpassingen van het bestaande systeem hebben geleid. Voor een echte verandering van de manier waarop 'we' samenleven is echter radicale keuzes nodig die vertrekt bij heel andere waarden zoals wederkerigheid, nieuwsgierigheid, gelijkwaardigheid en zorg.

Het zijn wellicht die keuzes waar Hashim Sarkis naar zoekt met zijn vraag naar mogelijke toekomstige samenlevingsmodellen. Het Nieuwe Instituut, commissionair van het Nederlandse paviljoen, stelt dat aan die vraag een andere vraag voorafgaat, namelijk naar de 'we' waarop de samenleving gestoeld is. Het woord 'we' impliceert inclusiviteit, maar representeert in werkelijkheid vaak een enkelvoudig perspectief. In deze tijd, waarin sociale en ecologische urgenties om onmiddellijke actie en zorg vragen, is het van fundamenteel belang dat 'we' een nog meervoudiger voornaamwoord wordt. Het woord 'we' zou alle mensen moeten omvatten en meer-dan-mensen zoals de bodem, planten, dieren en microben.

Who is We? roept architecten en stedenbouwkundigen op om zich in te zetten voor deze meervoudigheid door een stedenbouw te presenteren die vrouwelijk is, van kleur, queer en multispecies. De tentoonstelling pleit voor ontwerpwaarden die de huidige dynamiek transformeren in gelijkwaardige en niet-uitbuitende vormen van samenleven.

Op uitnodiging van Het Nieuwe Instituut presenteren architect Afaina de Jong en kunstenaar Debra Solomon een mogelijk antwoord op Who is We?

Zowel De Jong als Solomon deconstrueren in hun werk de normatieve opvattingen van ruimte zoals 'terra nullius' en 'tabula rasa' en maken tegelijkertijd datgene zichtbaar dat door de dominante ontwerpopvattingen onzichtbaar is gebleven. Ze benadrukken het belang van andere kennis, waarden en methodes voor een andere stedenbouw, waarbij ze zich mede beroepen op de kennis en praktijken van vrouwen die in de architectuurcanon niet voorkomen.

Afaina de Jong stelt met haar onderzoek Multiplicity of Other de dominantie van een eenzijdige blik op de stad aan de orde. Deze heeft tot gevolg dat de kennis van de meerderheid van 'de ander' niet wordt gezien bij de inrichting van de leefruimte. De installatie Space of Other, die ze in samenwerking met InnaVisions ontwikkelde en ontwierp, biedt niet alleen een andere ervaring van het paviljoen, maar toont ook de registratie van gesprekken die De Jong voerde met diverse denkers en ontwerpers over andere waarden en kennis in relatie tot architectuur en stedenbouw.

Aangespoord door de klimaatcrisis benadrukt Debra Solomon met Multispecies Urbanism de urgentie van een wederkerige relatie met het meer-dan-menselijke, zoals de bodem en het bodemleven voor een rechtvaardige stedenbouw. In het paviljoen deelt ze een aantal onderzoeksmethodes en -instrumenten die ze inzet om o.a. in Amsterdam Zuidoost een voedselbos van 55ha te realiseren in samenwerking met een praktijkgemeenschap bestaand uit een representatieve doorsnee van buurtbewoners.

Het Nederlandse paviljoen is een krachtig pleidooi tegen monocultuur en homogeniteit: meervoudigheid en meerstemmigheid zijn cruciaal voor de interacties die een samenleving en ecosysteem levend houden.

Who is We? is geen conclusie, maar eerder een aanleiding voor verder onderzoek, discussie en verbinding met andere praktijken. Aansluitend op het beleidsveld werkt Het Nieuwe Instituut samen met lokale overheden in de steden Amsterdam en Rotterdam.

De Chief Science Officer van de Gemeente Amsterdam, Professor Dr Caroline Nevejan, ontwikkelt Values for Survival met een diverse internationale groep van ontwerpers en onderzoekers om publiekelijk nieuwe manieren te verkennen om de sociale en ecologische urgenties binnen de stad met elkaar in verband te brengen. Dit lokale, nationale en internationale programma van gesprekken, online onderzoek en essays resulteert in een serie Cahiers ontworpen door Huda AbiFarès.

Het Nieuwe Instituut en de Gemeente Rotterdam hebben de Independent School for the City opdracht gegeven om The Polder of Babel: A Super-Diverse City in the Anthropocene, waarin wordt onderzocht hoe een gemeenschappelijk gevoel van urgentie in een stad als Rotterdam kan bijdragen aan een groenere toekomst voor alle inwoners.

Om bij te dragen aan de ontwikkeling van kennis en onderzoek in architectuur en stedenbouw, hebben Het Nieuwe Instituut en het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie drie ontwerpteams geselecteerd om een onderzoeksvoorstel in te dienen met betrekking tot het Nederlandse paviljoen. Deze teams zijn Bureau LADA, Failed Architecture en Studio Wild.