Virtueel CIAM MuseumVirtueel CIAM Museum

Het CIAM (Congrès Internationaux d’Architecture Moderne) was een organisatie van moderne architecten die internationaal opereerde. Net als zijn opvolger Team 10 kan het CIAM als netwerk worden geanalyseerd. Om een beeld te krijgen van dit netwerk en de onderlinge relaties te onderzoeken, is een prototype van een interactieve visualisatie ontwikkeld op basis van de correspondentie van Jaap Bakema (1914-1981). Hiermee kan de bezoeker navigeren tussen personen, locaties en archiefstukken.

In 1959 organiseerde Jaap Bakema de laatste CIAM-conferentie in het Kröller-Müller Museum in Otterlo. Daar werd besloten het CIAM op te heffen. Een nieuwe organisatie voor internationale uitwisseling was er nog niet, al was een groep rond Bakema al wel bezig met het oprichten van een eigen platform. Dit werd later bekend als Team 10. Tot de groep behoorden onder anderen Aldo van Eyck, Alison en Peter Smithson, Georges Candilis en Shadrach Woods. Als alternatief voor het CIAM en om de internationale communicatie tussen de CIAM-leden voort te zetten, richtte Bakema een correspondentienetwerk op: de Postbus voor de Ontwikkeling van de Habitat. Het idee was even simpel als doeltreffend: de leden konden materialen, ontwerpen of ideeën die ze wilden delen insturen. Bakema verzamelde ze en verspreidde ze via een nieuwsbrief. 'Postbode Bakema', de naam waarmee hij ondertekende, produceerde tot 1971 achttien van zulke nieuwsbrieven.

De Postbus is nu een archief van de uitwisselingen tussen de verschillende internationale avant-gardes die in de jaren 1960 actief waren. Daaronder natuurlijk Team 10, maar ook Oskar Hansen, Yona Friedman, Hans Hollein en Japanse metabolisten als Kenzo Tange. De onderwerpen varieerden van de toekomstige richting van de moderne architectuur tot het nieuwe concept van de megastructuurtypologie en het planningsbeleid zoals ontwikkeld door de Unesco. Het Postbus-correspondentiearchief is nu onderdeel van de collectie van het Nieuwe Instituut in Rotterdam.

Claudia Mainardi bracht het correspondentiearchief in kaart en onderzocht het als onderdeel van haar promotieonderzoek naar biënnales, triënnales en hun wereldwijde netwerken. Information designer Giacomo Nanni creëerde de interactieve visualisatie en de tool waarmee de bezoeker kan navigeren door de brieven en documenten die werden verstuurd tussen de deelnemers van dit netwerk van prominente ontwerpers. De achttien nieuwsbrieven zijn ook opgenomen in de visualisatie.

Het interactieve webplatform Post Box for an Open Society, dat werd ontworpen door Experimental Jetset, was een eerder experiment met hetzelfde materiaal. De Post Box werd gemaakt ter gelegenheid van de Nederlandse tentoonstelling op de Architectuur Biënnale Venetië 2014.

Claudia Mainardi is een Italiaanse architect en onderzoeker. Met haar collectief Fosbury Architecture is ze curator van het Italiaanse paviljoen op de Internationale Architectuur Biënnale Venetië 2023. Mainardi is promovendus aan de Politecnico di Milano. Haar onderzoek maakt deel uit van het Marie Skłodowska-Curie project TACK, Communities of Tacit Knowledge: Architecture and its Ways of Knowing, dat wordt gecoördineerd door de ETH Zürich. In dat kader deed ze onderzoek bij het Nieuwe Instituut.

Giacomo Nanni is een web- en information designer uit Berlijn. Hij werkt met grote datasets uit gedigitaliseerde collecties, archieven, foto's, teksten en kaarten. Nanni ontwerpt webapplicaties, boeken en interactieve visualisaties. Hij is vooral geïntrigeerd door de manier waarop informatie wordt samengesteld en de rol die technologieën hierin spelen.

The Correspondence Network of Jaap Bakema is een project van Claudia Mainardi en Giacomo Nanni, gerealiseerd als onderdeel van het door de EU gesponsorde project TACK: Communities of Tacit Knowledge in Architecture, in samenwerking met Dirk van den Heuvel en het Jaap Bakema Study Centre.