For the RecordFor the Record

For the Record, een onderzoeksproject van Het Nieuwe Instituut naar de politiek van videocultuur, verkent de videoclip als publieke ruimte voor het verbeelden van alternatieve werkelijkheden. Nu er een Covid-19 pandemie heerst, miljoenen mensen thuisblijven en de rol van publieke- en privéruimten drastisch verandert, maken videoplatforms het mogelijk om elkaar te blijven ontmoeten 'buiten' onze eigen huiselijke omgeving. Hoe kan er in deze digitale en fysiek geïsoleerde audiovisuele omgevingen toch een gevoel van collectieve nabijheid en gemeenschap ontstaan? En welke rol kunnen muziek en video spelen bij het realiseren van die omgevingen?

Nu bijna alle openbare bijeenkomsten in muziekpodia, clubs, bioscopen en musea zijn afgelast, zien veel muzikanten, filmmakers en videokunstenaars zich genoodzaakt om andere platforms te vinden om op te treden, een inkomen te genereren, publiek te trekken en vormen van solidariteit te uiten. Op zondag 19 april zond de BBC bijvoorbeeld 'One World: Together at Home' uit - het grootste virtuele gezamenlijke optreden van bekende artiesten sinds Live Aid in 1985 - om geld in te zamelen ter ondersteuning van de Wereldgezondheidsorganisatie.https://www.theguardian.com/music/2020/apr/20/one-world-together-at-home-concert-lady-gaga-raises-127m-coronavirus-relief Naast dit evenement - waarin volgens traditionele fondsenwerving de arbeidende klassen door beroemde miljonairs om donaties werd gevraagd - vinden er ook andere vormen van inkomstenverdeling plaats. De opkomst van het 'quarantaineconcert' leidde al tot de oprichting van kleinschalige publicatieplatformen om huisconcerten van artiesten live te streamen of om Zoom-party's aan te kondigen. Op deze platforms, Zoom-streams en websites staat vaak een donatielink (vaak via PayPal), zodat het online publiek de artiesten in zwaar weer financieel kan ondersteunen. Interessante voorbeelden zijn Club Quarantine, CLUB QUARANTÄNE en HomeTour.

Nu concerten, muziekfestivals, feesten en optredens door middel van live video in onze huiselijke ruimte worden gebracht, verandert ook de traditionele luisteromgeving en ruimtelijke beleving. Een YouTube genre uit 2016 en 2018 laat nummers door middel van digitale geluidsbewerking klinken alsof men zich in een andere ruimte bevindt: op een huisfeestje, een leeg winkelcentrum of andere openbare ruimte. Het genre krijgt onder de huidige omstandigheden een geheel nieuwe betekenis en relevantie. Luister bijvoorbeeld naar Childish Gambino playing in an empty warehouse of Put Your Head On My Shoulder in a bathroom at a party.

Gemeenschappen die in het verleden vaak toevlucht vonden in openbare ruimten en muzikale omgevingen - bijvoorbeeld bij het dansen en bij optredens in clubs of het collectief luisteren naar afspeellijsten op stadspleinen of in stadions - gebruiken videoproductie om soortgelijke ruimten van collectiviteit opnieuw te definiëren. Artiesten proberen gemeenschappelijke ontmoetingen voor luisteraars te organiseren om zo verbonden te blijven met hun publiek. In hun videoclips verwijzen ze vaak naar de ervaringen die ze met hun publiek delen, zoals het aan huis gekluisterd zijn. Via onbewerkte doe-het-zelfoptredens, live gestreamd vanuit slaapkamers, garages en andere huiselijke ruimtes, benadrukken ze dat we ons allemaal in een nieuwe situatie bevinden. Tegelijkertijd bevestigen video's vaak de sociaaleconomische status van een popster in tijden van lockdown.https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2020-05-12/quarantine-music-videos-drake-kehlani-5-seconds-of-summer Waar een popster als Drake door zijn enorme villa zwerft, 'toeren' andere kunstenaars in hun video's langs de verschillende kamers van de kleine appartementen die zij bewonen. (Lees het essay van Jason King over Drake's videoclip Toosie Silde).

Muzikanten en filmmakers verkennen in hun video's niet alleen de fysieke ervaring van het thuisblijven, maar ook de collectieve mentale toestand die deze pandemie teweegbrengt. Na bijna twee maanden van thuiszitten kunnen zich gevoelens van machteloosheid, stagnatie en angst ontwikkelen. Veel videoclips bevatten onsamenhangende digitale ervaringen, alsof onze hersenen niet meer om kunnen gaan met de overdaad aan schermtijd.https://www.latimes.com/entertainment-arts/music/story/2020-05-12/quarantine-music-videos-drake-kehlani-5-seconds-of-summer Terwijl artiesten via digitale formats proberen om met hun publiek verbonden te blijven, geven voetbalwedstrijden in Duitsland een idee van hoe grotere bijeenkomsten in een stadion er na de lockdown mogelijk uit zullen zien. Een nieuw type toeschouwers verzamelt zich in de stadions: foto's van fans worden gebruikt voor een kartonnen publiek dat vanaf de stadionstoelen toekijkt om op een alternatieve manier steun aan de voetbalteams te betuigen.

Ongebruikte openbare ruimten transformeren ondertussen tot filmsets en opnamestudio's voor artiesten. Performer, saxofonist en kunstenaar Tim Wes gebruikt de gevels van leegstaande openbare gebouwen in het centrum van Rotterdam bijvoorbeeld als projectieschermen voor zijn videoclips om de stem van een jonge ondergerepresenteerde generatie te laten zien en horen. Schrijver, rapper en journalist Massih Hutak transformeerde de lege openbare ruimten van Amsterdam-Noord tot een filmset voor zijn nieuwste videoclip. Hij lijkt het buurtgevoel van aan de lockdown onderworpen lokale Amsterdammers aan de hand van beelden van de buitenruimtes nieuw leven te willen inblazen.

De duurste scenes in films en videoclips zijn vaak scenes die het gedroomde beeld van lege straten of stadslandschappen laten zien. Een goed voorbeeld is de 30 seconden durende opname van een leeg New York in de film Vanilla Sky, die 1 miljoen dollar kostte. Dergelijk scenes zijn momenteel de allesbehalve gedroomde werkelijkheid. De videoclips en gestreamde concerten die op dit moment gemaakt worden benadrukken niet alleen de esthetiek van een verlaten publieke ruimte zonder menselijke interactie, maar doen ook een poging om een gedeelde werkelijkheid te laten zien, of om te herinneren aan de collectieve ervaring van de publieke ruimte voorafgaand aan de lockdown.

In een tijd waarin gemeenschappen geen steun, verbondenheid en plezier kunnen vinden in fysieke bijeenkomsten in clubs en concertzalen, moeten we opnieuw nadenken over de rol die muziek en video kunnen spelen bij het voortbestaan van die gemeenschappen en bij manieren van samenzijn. In de tussentijd kunnen we nadenken over alternatieve manieren waarop gemeenschappen uiteindelijk weer bij elkaar kunnen komen, ook in andere dan alleen digitale muzikale ruimtes.