CollectieCollectie

Het Nieuwe Instituut verzamelt archieven op het gebied van de Nederlandse architectuur en stedenbouw vanaf 1850. De collectie bestaat uit particuliere archieven, veelal verworven uit de nalatenschappen van architecten en stedenbouwers. Maar ook archieven van opleidingen, onderzoeksbureaus, instellingen, andere ontwerpers en critici maken deel uit van de verzameling en komen in aanmerking voor verwerving. Voor archieven vanaf 1960 tot heden geldt de verzamelnota Keuzes maken. Het markeert de overgang van een overwegend monografisch gebaseerd verzamelbeleid naar een thematische invalshoek, die meer nadruk legt op de maatschappelijke context van architectuur en de belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen.

Het Nieuwe Instituut beheert de archieven in opdracht van het Rijk, maar stelt een eigen collectie- en verzamelbeleid vast. De algemene focus bij het verzamelen ligt op de culturele en creatieve dimensie van architectuur en stedenbouw. Karakteristiek voor het verzamelbeleid is ook dat Het Nieuwe Instituut stukken in samenhang met elkaar verzamelt, in de vorm van complete (deel)archieven. Er worden niet alleen tekeningen en maquettes van afgeronde ontwerpen in de collectie opgenomen, maar ook materiaal dat daar omheen geproduceerd wordt, zoals studiemateriaal, ontwerpschetsen, correspondentie, bureauadministratie en dergelijke, materiaal dat uiteenlopende informatie bevat over het ontwerpproces en de context waarbinnen het ontwerp is ontstaan.

Het verzamelbeleid van Het Nieuwe Instituut is vastgelegd in een aantal (interne) verzamelnota's. Naast algemene inhoudelijke selectiecriteria, zoals nationaal belang, de kwaliteit van het werk en het vernieuwende karakter ervan, gelden er met name bij de verwerving van archieven uit de periode vanaf 1945 specifiekere kaders. Voor deze archieven hanteert Het Nieuwe Instituut een selectiever beleid, o.a. vanwege de toename van het aanbod en het steeds groter worden van archieven.

Voor archieven uit de Wederopbouwperiode (1940-1960) geldt de (interne) verzamelnota Op de Achterstand Vooruit. Het is gebaseerd op onderzoek naar de belangrijkste ontwikkelingen in deze periode, en naar de architecten en stedenbouwers die daarin een rol van betekenis hebben gespeeld. De nota bestaat uit een groslijst van architecten en stedenbouwers van wie de archieven actief geacquireerd worden en prioriteit hebben gekregen.

Voor archieven vanaf de periode 1960 tot heden geldt de verzamelnota Keuzes maken (2012). Onder het motto 'Van Wie naar Wat' heeft het instituut voor archieven uit deze periode een overgang gemaakt van een overwegend monografisch en op individuele architectenoeuvres gebaseerd verzamelbeleid, naar een thematische invalshoek, die meer nadruk legt op de maatschappelijke context van architectuur en de belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen. Aanleiding was o.a. de vraag in hoeverre de architect nog als enige de 'creatieve dimensie' van architectuur vertegenwoordigt. Sinds de tweede helft van de 20ste eeuw is het architectenvak enorm in beweging en zijn er veel meer partijen betrokken bij het ontwerpen van de gebouwde omgeving. Keuzes maken verbreedt het perspectief op architectuur, door niet alleen de lijsten met namen van de belangrijkste architecten als uitgangspunt van het denken te nemen, maar ook de context, de ontwikkelingen in de samenleving, en daarbinnen relevante actoren te benoemen. Dat kunnen behalve architecten ook instellingen, opdrachtgevers, andere ontwerpers, critici of plekken zijn.

Het verzamelbeleid is regelmatig aan herijking toe. Op dit moment is het instituut bezig met een verdere uitwerking van Keuzes maken, waarbij in- en externe onderzoekers worden betrokken. Zo wordt de verzameltaak steviger verbonden met de Research & Development afdeling van Het Nieuwe Instituut en het Jaap Bakema Study Centre (in samenwerking met TU Delft en andere universiteiten), om zo de link tussen onderzoek, acquisitie en presentatie te versterken.

• De nota Keuzes maken is op aanvraag beschikbaar via schenkingen@hetnieuweinstituut.nl
• Behrang Mousavi. De toekomst van digitale duurzaamheid.
• Suzanne Mulder. Keuzes maken. Nieuwe perspectieven bij het archiveren van architectuurcollecties, in Boekman #110, Culturele archieven, 2017
• Rethinking the Collection: Nieuwe aandachtsgebieden verzamelbeleid