BLUE: Architectuur van VN VredesmissiesBLUE: Architectuur van VN Vredesmissies

Hoofdcurator Alejandro Aravena agendeert in deze editie van de biënnale de noodzaak om voor steeds meer mensen onder steeds moeilijker omstandigheden een gebouwde omgeving met basale levensvoorwaarden te realiseren . Overal in de wereld signaleert hij frontlinies, waar de creativiteit van de architect een doorbraak kan forceren binnen uiterst complexe urbane vraagstukken. Dat geldt niet in de laatste plaats voor de militaire conflictgebieden die Malkit Shoshan centraal stelt in haar onderzoek naar de architectuur van VN vredesmissies.

Over de hele wereld zijn er honderden plekken waar VN vredesmissies actief zijn. De militaire bases zijn zelfvoorzienende eilanden, afgesloten van hun directe omgeving. De extreme vormgeving van deze 'compounds' weerspiegelt de machtstructuren en -systemen van het vredesleger, en draagt nauwelijks bij aan een beter leven voor de bewoners van die gebieden. De urgentie om tot nieuwe ruimtelijke oplossingen te komen die ook betekenis hebben voor de lokale gemeenschappen, is een belangrijke drijfveer voor het onderzoek.

Als research fellow van Het Nieuwe Instituut richtte Malkit Shoshan zich op de vooruitstrevende wijze waarop juist Nederland invulling geeft aan VN vredesoperaties. De Verenigde Naties spreekt zelfs van een 'Leidraad Geïntegreerde Benadering', waarbij Defense, Diplomacy, and Development met elkaar worden verbonden. Shoshan stelt voor hier een vierde 'D' aan toe te voegen: de D van Design. Ambitie is de VN basis niet eenduidig te benaderen als een gesloten fort maar als een katalysator voor lokale ontwikkeling.

De presentatie in het Nederlands Paviljoen wordt opgebouwd rond een case-study van Camp Castor in Gao, Mali, waar de VN een vredesmissie uitvoert. De kleur blauw wordt opgevat als een metafoor voor het conflict en verbindt architectuur en mensenrechten. De vredesoperatie speelt zich af in het woestijngebied van de Toeareg, door hun indigokleurige kleding ook wel 'blauwe mannen' genoemd, en wordt uitgevoerd door VN blauwhelmen. In dit nomadische gebied zijn de grenzen fluïde en verschuiven ze per seizoen. Als gevolg van oorlog, klimaatverandering, ziekte en honger heerst er een permanente crisis. De kleur blauw is tevens leidend voor ontwerper Irma Boom geweest die het ontwerp in samenwerking met Malkit Shoshan voor de tentoonstelling heeft verzorgd.

De confrontatie tussen verschillende systemen - buitenlands en lokaal, militair en civiel, basis en woestijn, blauwhelmen en blauwe mensen, de crisis en de Nederlandse aanpak - biedt voorwaarden voor nieuwe ruimtelijke condities. Door cultureel - met architectonisch onderzoek te verbinden, wil de Nederlandse inzending in Venetië de ruimtelijke uitdagingen en kansen van deze complexe situatie zichtbaar maken. BLUE presenteert een serie nieuwe verhalen voor architectuur in conflictgebieden, waarbij de potentie om het leven van miljoenen mensen te verbeteren centraal staat. Deze narratieven komen tot stand op basis van gesprekken met militaire ingenieurs en architecten, antropologen en economen, activisten en beleidsmakers.

De grafische laag voor de tentoonstelling is ontwikkeld door ontwerper Irma Boom in samenwerking met Malkit Shoshan. Uitgangspunt is de kleur blauw, die als metafoor kan worden opgevat voor de ontmoeting tussen 'blauwe mannen' en de 'blauwhelmen'. Blauw dient in de tentoonstelling als verbindend element, dat het verhaal van de verschillende objecten aan elkaar koppelt. Het exterieur van het Nederlands Paviljoen is in blauw camouflagenet ingepakt en representeert de compound, die in Malkit Shoshans onderzoek ten grondslag ligt.

Aan de tentoonstelling BLUE: Architectuur van VN Vredesmissies hebben bijgedragen:

Arnon Grunberg, David Turnbull, Debra Solomon, Erella Grassiani, Joel van der Beek, Laura van Santen, LEVS architecten, Malkit Shoshan, Marcel Rot, Marion de Vos, Moussa Ag Assarid, Peter Chilson, Rob de Vos, Stichting Dogon Educatie, Studio Jonas Staal, Travis Bunt.

Bekijk de publicatie bij BLUE: Architectuur van VN Vredesmissies, een uitgave van Volume.

Het Nieuwe Instituut verzorgt de Nederlandse deelname aan de Architectuurbiënnale van Venetië in opdracht van het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Bij de keuze van de curator vormt de inhoudelijke verbinding tussen de thematiek van de Architectuurbiënnale en de programmalijnen van Het Nieuwe Instituut een belangrijk uitgangspunt. De vorige editie van de Biënnale van Venetië was onder curatorschap van Dirk van den Heuvel/Jaap Bakema Study Centre gewijd aan de architect Bakema en zijn streven naar een open samenleving. De mogelijkheid om tijdens de biënnale een breed internationaal publiek kennis te laten maken met het even kritische als innovatieve potentieel van de architectuur is fundamenteel voor het internationaliseringsbeleid.