Architecture of Appropriation
28 januari 2018 - 19 augustus 2018
Solidariteit binnen alternatieve woon- en samenlevingsvormen
De covid-19-pandemie zet vanzelfsprekendheden van het dagelijks leven onder druk. De 'strijd' tegen het virus - die door beleidsmakers wereldwijd al snel in oorlogstermen werd uitgedrukt - heeft onze gewoontes, omgangsvormen en arbeidsomstandigheden ingrijpend veranderd. We hebben er nieuwe routines, veiligheidsmaatregelen en noodverordeningen voor in de plaats gekregen. Zo zijn zelfs onze eigen woningen tot de frontlinie van de verdediging tegen het virus verklaard.
'Werk zo veel mogelijk thuis,' 'Ontvang thuis maximaal drie gasten' en 'Bent u verkouden? Blijf dan thuis!' De aansporingen om fysieke afstand te bewaren, jezelf te isoleren en thuis te werken, maken eens te meer duidelijk hoe onmisbaar een huis is om de maatregelen in de praktijk te kunnen brengen. Veel adviezen zijn gebaseerd op de aannames dat iedereen onderdak heeft en dat het daar veilig (of op zijn minst niet-gewelddadig) is. Het "huishouden" waarbinnen de onderlinge afstand minder strikt gehanteerd hoeft te worden, lijkt bovendien een traditionele gezinssamenstelling te impliceren. Zulke omstandigheden zijn echter voor veel mensen in de wereld niet vanzelfsprekend.
De gevolgen van de pandemie hebben de bestaansonzekerheid van veel individuen en gemeenschappen verder op scherp gesteld. Covid-19 bracht de ingewikkelde verhoudingen tussen het geldwezen, sociaaleconomische omstandigheden, ras en huisvesting opnieuw aan de oppervlakte en stimuleerde het maatschappelijke debat. Het is niet altijd een bemoedigend gesprek: het gaat over mensen die werkloos, dak- en thuisloos en gecriminaliseerd achterblijven door neoliberale bezuinigingen; over een schuldenlast die oploopt dankzij stijgende huizenprijzen; over de onwil om bewoners niet langer uit te zetten ten behoeve van vastgoedspeculatie en over de toename van het aantal informele nederzettingen van arbeiders die noodgedwongen de stad hebben moeten verlaten.
Woon- en samenlevingsvormen die afwijken van de traditionele gezinssamenstelling kennen hun eigen uitdagingen, maar er was daar gedurende de coronacrisis wel degelijk sprake van onderlinge steun. Er was ruimte voor alternatieve vormen van intieme, huiselijke solidariteit en er werd een veilig heenkomen geboden aan mensen die hun thuis waren kwijtgeraakt.
In deze reeks gesprekken en bijdragen, die half oktober 2020 oorspronkelijk als een thematische nieuwsbrief werd verspreid, spraken medewerkers van Het Nieuwe Instituut met vertegenwoordigers van organisaties en collectieven die zich bezighouden met woonrechten, gelijke en rechtvaardige toegang tot voorzieningen zoals voedsel en water en alternatieve vormen van samenwonen. De betrokken structuren en systemen zijn vaak het resultaat van collectieve ontwerp- en besluitvormingsprocessen. Wij deelden een set vragen met elk van deze groepen; zij konden later beslissen of en hoe zij die wilden beantwoorden.
Waaruit bestaat zelfisolatie in gemeenschappelijke ruimten die gebaseerd zijn op het delen en samenleven met meerdere mensen?
De serie bouwt voort op het langlopende project _Architecture of Appropriation, _waarin de kwetsbare, collectieve en vaak gecriminaliseerde ruimtelijke praktijk van de kraakbeweging wordt onderzocht, gearchiveerd en gerepresenteerd. Deze tekst verscheen in aangepaste, ingekorte vorm eerder als inleiding bij de nieuwsbrief 'Thuissolidariteit: vormen van samenleven, samenwonen en nabijheid in tijden van besmettingsgevaar'.
De veerkracht van collectieve woonvormen
NieuwLand in Amsterdam-Oost 'We zeggen voor de grap wel eens dat deze periode het hoogtepunt van onze "commune-ervaring" vormt, met gezamenlijke maaltijden en samen tuinieren, klussen, spelletjes doen, films kijken en karaoke enzo. [&] Als de voordelen van de afgelopen tijd íets aantonen, dan is het wel dat in tijden van crisis een solidaire economie en collectieve vormen van samenwonen een stuk veerkrachtiger kunnen zijn.'
NieuwLand is een sociaal-politiek centrum en een woongroep - met elf mensen en een kat - in Amsterdam-Oost. Het is een initiatief van woningbouwvereniging Soweto, waarbinnen de zelfwerkzaamheid van huurders voorop wordt gesteld.
Quarantaine is een voorrecht
We Sell Reality 'Homeless Quarantine wil het besef helpen vergroten dat in quarantaine gaan een voorrecht is dat niet voor iedereen is weggelegd. Homeless Quarantine laat daarnaast zien dat de precaire situatie waarin de teamleden van We Sell Reality zich begaven, niet alleen een bedreiging was voor hun fysieke gezondheid, maar dat het leven zonder rechten eigenlijk in alle aspecten van het leven doordringt.'
We Sell Reality is een collectief van ongedocumenteerde en gedocumenteerde kunstenaars die kunstprojecten uitvoeren om aandacht te vragen voor het lot van ongedocumenteerde vluchtelingen in Nederland en Europa.
Solidariteit onder álle bewoners
Enterprise Community Partners Chicago '[In het licht van dreigende grotere ongelijkheid] is de solidariteit onder bewoners gestaag toegenomen om toegankelijke, betaalbare woningen in dit deel van de stad te beschermen, van huurders die in staking gingen tot aan activisten die het bestuur van de staat Illinois opriepen om de maximale huurprijzen te reguleren.'
Enterprise Community Partners is een non-profitorganisatie die zich ervoor inzet om de ontwikkeling van betaalbare huisvesting een grotere impact te geven door kennis, partners, beleidsmakers en investeerders vanuit het hele land bijeen te brengen.
Samen-leven
Macao in Milaan 'De vrijwilligersploeg van Macao bestaat uit onze eigen activisten, studenten van de universiteit en bewoners van omliggende blokken. Waar we begonnen met het opzetten van een callcenter voor de distributie van voedsel en medicijnen naar mensen die zonder geld gestrand waren in hun appartementen [&] draaien er nu allerlei andere gezamenlijke activiteiten zoals buitenspelen met buurkinderen, theater en cinema.'
Macao is een zelforganiserend en sociaal-politiek kunstcentrum in een voormalig slachthuis in Milaan.
Een ander soort huishouden
Pension Almonde in Rotterdam 'Hoewel er bij de overheidsrichtlijnen een aantal is dat we gewoon kunnen volgen, is het belangrijk om op te merken dat wij als straat waar aan communal living gedaan wordt, niet bepaald het gebruikelijke "huishouden" zijn dat ze daar voor ogen hebben. We moeten de regels een beetje aanpassen aan de behoeften van onze gemeenschap en hebben de maatregelen afgestemd op wat hier in de straat werkt.'
Pension Almonde is een tijdelijk thuis voor moderne stadsnomaden, avontuurlijke pensiongasten en verweesde buurtinitiatieven. Een experiment voor de stad van de toekomst in 53 sloopwoningen in de Almondestraat in Rotterdam-Noord door Stad in de Maak/City in the Making.
Lees het artikel 'Beyond Cities of Households' van Marguerite van den Berg, waarin het traditionele beeld van een stad die bestaat uit een verzameling heteronormatieve 'huishoudens' en waar iedereen evenveel toegang heeft tot de publieke ruimte ter discussie wordt gesteld.
Hoe kun je je verzetten tegen huisuitzettingen door vastgoedspeculanten en lege vennootschappen? Bekijk de videoregistraties van de conferentie _Evicted by Greed. Global Finance, Housing and Resistance_, die eind mei plaatsvond.
Bezoek de Heimweewoning, een tentoonstelling, archief en bibliotheek waar Pension Almonde herinneringen aan de Almondestraat bewaart en bewaakt: het geheugen van de Almondestraat.
Lees de must-do-lijst voor overheden van speciaal VN-rapporteur adequate huisvesting Leilani Farha, waarmee zij hen aanspoort thuisloosheid aan te pakken.
Hoe kan een woningbouwvereniging of -corporatie het (economische) leed van de coronacrisis met tijdelijke huurkwijtschelding een beetje verzachten? Lees een interview van de Bond Precaire Woonvormen met SOWETO: "het kan wél!"
Bestel het boek _Zeggenschap zonder bezit_, over de geschiedenis van Woonwerkpand Tetterode in Amsterdam-West, dat 350 bewoners, kunstenaars en ondernemers huisvest en zo al veertig jaar een model biedt voor alternatieve woon- en werkvormen.
Hoe gaat het - tien jaar na de invoering van de Wet Kraken en Leegstand - met de kraakbeweging in Nederland? Bekijk een overzicht van acties waarmee op 1 oktober het jubileum van het kraakverbod werd herdacht.
De publicatie_ Architecture of Appropriation. On Squatting as Spatial Practice _benadert kraken als architectonische praktijk. De publicatie onderzoekt een serie voorbeelden van gekraakte locaties in Nederland, door middel van architectonische tekeningen, interviews en archiefmateriaal.
& En luister naar een podcast die ter gelegenheid van Architecture of Appropriation werd opgenomen en waarin directeur Guus Beumer van Het Nieuwe Instituut met onderzoekers, samenstellers en redacteuren René Boer, Marina Otero en Katía Truijen over het project in gesprek ging.