4. Conclusies 4. Conclusies

Wij hebben in dit onderzoek de IX-sector in kaart gebracht en gekeken hoe distributie op dit moment wordt benaderd. Vervolgens zijn er een aantal best-practices beschreven, niet alleen binnen IX, maar ook binnen andere culturele deelsectoren in Nederland en daarbuiten.

Uit de gevoerde gesprekken kwam herhaaldelijk naar voren dat een meer integrale benadering – waarin distributie vanaf het begin deel uitmaakt van het ontwikkelproces – kan bijdragen aan het oplossen van de huidige knelpunten. Door ontwikkeling, presentatie en archivering als verbonden met elkaar te zien, kan het potentieel van immersieve projecten beter worden benut. Distributie zou een volwaardige en strategische fase binnen de levenscyclus van immersieve ervaringen moeten zijn.

Door vroegtijdig na te denken over het beoogde publiek, de locaties waar vertoningen kunnen plaatsvinden en welke vormen of versies het werk kan aannemen, wordt duurzame impact mogelijk gemaakt. Zo blijkt dat documentatie cruciaal is in de projectontwikkeling, waardoor het werk niet alleen beter verspreid, maar uiteindelijk ook beter geconserveerd en gearchiveerd kan worden, en zo een langer leven beschoren is.

Hieronder de bevindingen van het onderzoek op een rij:

• Een meer holistische en langetermijnvisie op de levenscyclus van een immersieve productie kan de distributie en de levensvatbaarheid van een IX-werk ten goede komen. Zo’n benadering overstijgt de traditionele projectfasering en moedigt makers aan om vanaf het eerste moment na te denken over publiek, verspreiding, en de toekomstige waarde van hun werk.

• Binnen een duurzaam lifecycle-denken is versiebeheer cruciaal. Dit omvat niet alleen het voortdurend prototypen om tijdens het maakproces de kwaliteit en relevantie te versterken, maar ook het ontwikkelen van een versioning-strategie. Zo’n strategie is nodig om het werk breed te kunnen verspreiden, aan te passen aan technologische veranderingen en toekomstbestendig te bewaren. In de praktijk blijkt er echter vaak onvoldoende financiële ruimte voor doorontwikkeling. Dat is niet alleen een subsidietechnisch probleem, maar wijst ook op de kwetsbaarheid van een markt die nog in opbouw is.

• De nog altijd sterke segmentatie binnen het distributieveld – met zowel kleinschalige presentatiewijzen voor thuisgebruik als grootschalige installaties op locatie die alleen in grootstedelijke contexten rendabel zijn – maakt het ingewikkeld om een duurzaam en schaalbaar verdienmodel te ontwikkelen dat de levensduur van werken structureel bestendigt. In dit rapport is een analyse gemaakt van bestaande distributiemodellen uit andere culturele deelsectoren, en zijn een aantal bruikbare aanknopingspunten belicht.

• Dat makers telkens gericht zijn op het maken van nieuw werk wordt mede gevoed door het gebrek aan mogelijkheden bij fondsen om voor de doorontwikkeling van bestaand werk aan te vragen. Dit is in de huidige situatie onvermijdelijk omdat makers simpelweg hun brood moeten verdienen. Dit verkort de levenscyclus van projecten aanzienlijk.

• De Nederlandse immersieve sector is gebaat bij een plek of organisatie die structureel ondersteuning biedt aan makers en producenten. Vergelijkbaar met de rol die Dutch Game Garden heeft gespeeld binnen de game-industrie, zou een centrale hub voor immersieve experiences kennisdeling bevorderen, toegang bieden tot technische faciliteiten en ruimte creëren voor het tonen van prototypes aan partners en publiek. Een dergelijke plek – eventueel met co-working- en residentiemogelijkheden – kan een katalysator zijn voor samenwerking, innovatie én zichtbaarheid. Dit zou kunnen bijdragen aan de duurzame ontwikkeling en distributie van immersieve projecten in Nederland.

• Dit rapport heeft de distributiemogelijkheden voor immersive experiences in zowel de thuis- en onlinecontext als op fysieke locaties verkend. Voor XR geldt dat locatiegebonden ervaringen een belangrijke rol blijven spelen in de publieksbeleving, maar ook online platforms serieuze kansen bieden voor distributie. Dankzij hun schaal, toegankelijkheid en internationale reikwijdte bieden deze platforms – van sociale metaverse-omgevingen tot game- en contentmarktplaatsen – een mogelijkheid om immersieve content op grotere schaal te verspreiden en te democratiseren. Daar staat tegenover dat het belangrijk blijft om niet alleen te kijken naar publieksaantallen: Nederland blinkt ook juist uit in de artistieke kwaliteit van IX-projecten.

• Er is veel behoefte aan personen en bedrijven die zich specialiseren in de distributie van immersieve ervaringen. Zij verzorgen bij voorkeur de gehele strategie van distributie, en zijn dus al vroeg in de ontwikkeling betrokken. Zij verzorgen de marketing en uitbreng van het werk en onderhouden het netwerk met makers, producenten, curatoren en programmeurs. Bundelen en samenwerken is cruciaal voor een structurele verbetering van distributie. Distributie zou een gedeelde verantwoordelijkheid moeten worden van mensen met verschillende rollen en verantwoordelijkheden in de gehele sector, die makers en producenten kunnen ondersteunen en plannen passend maken. Deze mensen kunnen in hun rol het verschil maken.

• De immersieve sector zou aanzienlijk kunnen profiteren van vergelijkbare stimuleringsmaatregelen als die in de filmsector, zoals incentives voor distributeurs die inzetten op cultureel diverse of artistiek vernieuwende werken. Financiële prikkels – bijvoorbeeld per bezoeker of vertoning – kunnen de circulatie van immersieve producties stimuleren, vooral wanneer het gaat om meer artistieke of experimentele werken met een groter commercieel risico. Het opnemen van dergelijke mechanismen in beleid en subsidieregelingen zou de zichtbaarheid, toegankelijkheid en duurzaamheid van de sector versterken.

• Aan de hand van bestaande distributiemodellen uit verschillende sectoren (film, podiumkunsten, digitale en mediakunst, games, muziek) blijkt dat een strategie die meerdere distributiemodellen integreert kan zorgen voor een langere zichtbaarheid en meer duurzame exploitatie. Hoe diverser de ingezette distributievormen, hoe groter de kans dat een werk meerdere publieken bereikt en economisch levensvatbaar blijft.