5. Aanbevelingen5. Aanbevelingen

Dit onderzoek toont aan dat de toekomst van distributie in de immersieve kunsten vraagt om een fundamentele herziening van bestaande praktijken en de gelijktijdige opbouw van nieuwe, duurzame structuren. Centraal staat de noodzaak om distributie niet langer als sluitstuk, maar als integraal onderdeel van de levenscyclus van projecten te beschouwen.

Voortdurend onderzoek als voorwaarde
Uit dit onderzoek is de noodzaak gebleken tot voortdurende reflectie en kennisdeling, mede vanwege de snelle technologische en institutionele ontwikkelingen. Het is dan ook sterk aan te bevelen om doorlopend onderzoek te kunnen blijven doen. In dit onderzoeksrapport zijn veel aanknopingspunten gegeven voor vervolgonderzoek.

Naast de huidige studie loopt er momenteel een langdurig onderzoekstraject van MIT in samenwerking met IDFA. Er worden twee zaken bekeken door MIT: enerzijds onderzoek naar verschillende platforms en pipelines, en een manier, een methodiek, om die kennis te delen en ook te blijven updaten. En parallel daaraan, het initiatief om een onafhankelijk distributienetwerk op te starten, waarin niet alleen gekeken wordt naar betere publicatie op online playstores, maar ook wordt gekeken naar een bredere insteek. De inzichten uit deze en andere trajecten zullen in de komende jaren essentieel zijn om distributie niet alleen beter, maar ook collectiever, toekomstbestendiger en rechtvaardiger te maken.

1. Implementatie van lifecycle-denken
Ontwikkeling van integrale projectbenadering
Makers en producenten moeten distributie vanaf de conceptfase meenemen in hun projectontwikkeling. Dit vereist het opstellen van distributie-roadmaps waarin verschillende fasen - van prototype tot archivering - zijn uitgewerkt. Fondsen zouden dit moeten stimuleren door het verplicht stellen van het uitbreiden van distributieplannen met roadmaps bij subsidieaanvragen en door aparte budgetposten voor distributieactiviteiten te hanteren.

Versioning als standaardpraktijk
De sector moet werken aan het ontwikkelen van verschillende versies van hetzelfde werk (klein, medium, groot) om flexibele presentatie mogelijk te maken. Dit omvat zowel prototyping tijdens de ontwikkeling als het strategisch creëren van meerdere eindversies voor verschillende contexten en publieken.

2. Infrastructuurontwikkeling
Oprichting van een nationaal kenniscentrum
Nederland heeft behoefte aan een centrale hub voor immersieve experiences, vergelijkbaar met de rol die Dutch Game Garden speelde in de game-industrie. Deze organisatie zou kennisdeling faciliteren, toegang bieden tot technische faciliteiten, ruimte creëren voor prototype-testing en fungeren als nationaal aanspreekpunt voor de sector. Ook dient een nationale infrastructuur te worden onderzocht, die toegankelijk wordt gemaakt via het nationaal kenniscentrum voor kleinere partijen en digitale gemeenschapsgoederen aanbiedt.

Ontwikkeling van distributie-expertise
Er is dringend behoefte aan gespecialiseerde distributeurs en marketing professionals die zich volledig richten op immersieve content. Deze intermediairs moeten vroeg in projecten betrokken worden en de volledige distributieketen beheersen - van strategie tot uitvoering.

3. Versterking van presentatiemogelijkheden
Uitbreiding fysieke distributie
De sector moet actief werken aan het ontwikkelen van touring kits en installatiespecificaties die schaalbaar en repliceerbaar zijn. Het bundelen van meerdere titels in groepsexposities vergroot de kansen voor Location-Based Entertainment (LBE) aanzienlijk. Daarnaast moeten er partnerships worden ontwikkeld met bestaande culturele instellingen om hun infrastructuur beter te benutten.

Verkenning online distributiemodellen
Er moet strategisch onderzoek worden gedaan naar online distributieplatforms buiten de bekende game-stores. Inspiratie kan worden gehaald uit verdienmodellen van Netflix, Spotify, iTunes, Kindle, YouTube en mediaplatforms als Nowness. Zulk onderzoek dient te kijken naar de trends in contentaanbieding, curatie, verschillende licencing systemen, en de werking van branded content en advertenties. Experimentatie met blockchain-gebaseerde distributie, copyleft-licenties en community-driven platforms verdient aandacht.

4. Kennisborging en juridisch framework
Ontwikkeling van documentatiestandaarden
Er moeten universele stappenplannen en documentatietemplates worden ontwikkeld door experts als LI-MA en Nxt Museum in samenwerking met makers. Deze formats moeten onderdeel worden van creatieve opleidingen en breed beschikbaar zijn voor de sector.

Standaardisatie van licentie- en contractmodellen
De sector heeft dringend behoefte aan gestandaardiseerde contracten en licentiemodellen voor intellectueel eigendom. Er moeten heldere richtlijnen komen over wat precies wordt gelicentieerd - specifieke versies van werken of aanpassingsrechten - en transparante afspraken over eigendomsverhoudingen tussen makers, producenten en distributeurs. Deze juridische frameworks zijn essentieel voor duurzame distributie en internationale samenwerking.

Conservering en erfgoedbeheer
De sector moet structureel aansluiting zoeken bij erfgoednetwerken zoals NADD en NDE. Het instellen van nationale prijzen die conservering stimuleren kan helpen bij canonvorming en langdurige toegankelijkheid van belangrijke werken (vergelijk de jaarlijkse prijzen van Fonds Podiumkunsten). LI-MA en andere erfgoedexperts kunnen een belangrijke en actieve rol spelen in diepgaander erfgoedonderzoek en het uitvoeren van case studies mits gefinancierd.

Kennisdeling
Er moet worden gekeken op welke manier een centraal kennisdelingsloket kan worden opgezet. Onderdeel daarvan zou een open database kunnen worden voor het delen van bepaalde gegevens, zoals bijvoorbeeld alle geschikte vertoningslocaties en opleidingen op het gebied van IX. Er moet worden gekeken op welke manier een centraal kennisdelingsloket kan worden opgezet. Onderdeel daarvan zou een open database kunnen worden voor het delen van bepaalde gegevens, zoals bijvoorbeeld alle geschikte vertoningslocaties en opleidingen op het gebied van IX.

5. Financiële instrumenten en beleid
Uitbreiding financieringsmogelijkheden
Fondsen moeten meer ruimte bieden voor doorontwikkeling van bestaande werken en distributieactiviteiten. Het verdient aanbeveling om vergelijkbare stimuleringsmaatregelen als in de filmsector te introduceren, zoals incentives per bezoeker of vertoning voor cultureel diverse werken.

Naar het voorbeeld van het immersive netwerk in Groot-Brittanië, gefinancierd door British Council, moeten fondsen in Nederland ook meer ruimte gaan bieden voor het ondersteunen van samenwerkingen, netwerken en infrastructuur, niet enkel van individuele makers of producties.

Evaluatie en verbetering bestaande regelingen
De huidige distributieregeling voor immersieve werken moet grondig worden geëvalueerd op effectiviteit. Daarnaast moet worden onderzocht of presentaties van IX kunnen vallen onder bestaande presentatieregelingen van Fonds voor Podiumkunsten.

6. Marketing en zichtbaarheid
Nationale marketingstrategie
Er moet een centraal marketingloket worden opgezet dat de (inter)nationale zichtbaarheid van Nederlandse immersieve producties bevordert. Dit kan worden uitgevoerd door bestaande organisaties zoals Moonshot of See NL, of via een nieuwe gespecialiseerde structuur.

Publieksontwikkeling
De sector moet systematisch werken aan publieksbenadering en het toegankelijk maken van immersieve werken. Het ontwikkelen van een Nederlandse variant van 'The Festival Collection' kan de zichtbaarheid vergroten en presentatieplekken ontzorgen.

Korte termijn (1-2 jaar)

• Opstellen van documentatiestandaarden en stappenplannen
• Ontwikkeling van standaardcontracten en licentiemodellen voor intellectueel eigendom
• Evaluatie van bestaande distributieregeling
• Verkenning van partnerships met erfgoedinstellingen
• Ontwikkeling van eerste touring kits en versioning-strategieën

Middellange termijn (2-5 jaar)

• Oprichting van nationaal kenniscentrum
• Implementatie van nieuwe financieringsinstrumenten
• Ontwikkeling van gespecialiseerde distributie-expertise
• Uitrol van nationale marketingstrategie

Lange termijn (5+ jaar)

• Volwassen distributie-ecosysteem met professionele intermediairs
• Stabiele online en offline presentatienetwerken
• Internationale positionering van Nederlandse IX-sector
• Duurzame conserverings- en archiveringsstructuren

Rol van verschillende stakeholders

• Makers en producenten moeten lifecycle-denken adopteren en vanaf de start van projecten distributiestrategieën ontwikkelen.
• Fondsen dienen financiering van distributie en doorontwikkeling structureel mogelijk te maken.
• Culturele instellingen kunnen hun infrastructuur breder openstellen en partnerships aangaan.
• Overheden kunnen beleidskaders creëren die innovatie en samenwerking stimuleren.
• Brancheverenigingen spelen een cruciale rol bij het ontwikkelen van standaardcontracten en licentiemodellen (i.s.m. juridisch deskundigen) die de sector helpen professionaliseren.

De uitdaging ligt in het coördineren van deze verschillende partijen tot een coherent ecosysteem waarin immersieve werken niet alleen worden gemaakt, maar ook duurzaam kunnen circuleren en hun publiek bereiken. Alleen door gezamenlijke inspanning kan de Nederlandse immersieve sector zijn potentieel volledig realiseren en internationaal een leidende positie innemen.