Terugblik Feminist Assembly MonthTerugblik Feminist Assembly Month

In deze terugblik bekijken wij, Tabea Nixdorff en Setareh Noorani, de Feminist Assembly Month (FAM) die in september 2022 plaatsvond in het Nieuwe Instituut. Het was een maand vol inspirerende, relevante en noodzakelijke gesprekken in en rond de kamer over feministische ontwerpstrategieën in de tentoonstelling Het ontwerp van het sociale. De bijeenkomsten die we in het kader van de FAM hebben georganiseerd stelden ons in de gelegenheid om voort te bouwen op het onderzoek dat voorafging aan de totstandkoming van de presentatie in de kamer. We konden de behandelde thema's en vraagstukken verder uitdiepen door onze research in - en vooral samen met - zowel institutionele als persoonlijke archieven te vervolgen. We zijn blij dat we veel van de betrokkenen en belangstellenden in de loop van september in levenden lijve hebben mogen ontvangen. Deze digitale ruimte vormt een weerslag van die ontmoetingen en biedt ons gelegenheid om ze verder te documenteren, te delen en erop te reflecteren.

"Om een netwerk te kunnen aanleggen op basis van solidariteit, zusterschap en verwantschap zijn wij afhankelijk van het samenkomen met andere feministen."

De kamer over feministische ontwerpstrategieën nodigt uit om het gezamenlijke onderzoek voort te zetten. Elk archiefstuk dat je er ziet leidt op zichzelf weer tot een geheel nieuwe verzameling verwijzingen en vragen, die voor een deel overeenkomen met kwesties die worden aangestipt in zusterproject Collecting Otherwise. We hebben met de Feminist Assembly Month willen benadrukken hoe waardevol persoonlijke ontmoetingen zijn. Om een netwerk te kunnen aanleggen op basis van solidariteit, zusterschap en verwantschap zijn wij afhankelijk van het samenkomen met andere feministen. Samen staan we sterker in ons verzet en het opeisen van ons bestaansrecht in ruimten die de voorkeur geven aan mensen die voldoen aan de witte, able-bodied, cis, hetero en 'masculiene' norm.

We trapten de maand af met een nieuwe uiting van onze samenwerking met erfgoedlab en tentoonstellingsruimte DIG IT UP, een plek die onderbelichte lokale geschiedenissen van Rotterdam presenteert. We konden dankzij dit partnerschap de pop-uptentoonstelling Hoor Haar inrichten in het verlengde van de kamer over feministische ontwerpstrategieën. We willen in het bijzonder directeur Simone da Silva van DIG IT UP bedanken, net als de samenstellers van Hoor Haar: oral historian en oprichter van Geschiedenislab Marjan Beijering en ontwerper Anouk van Mil, die ook deel uitmaakt van het overkoepelende project Gerse Vrouwen van DIG IT UP.

In het middelpunt van de pop-uptentoonstelling stond de 'Feministiese Filmgroep Storing', een filmmakerscollectief dat zich in de jaren tachtig inzette voor veranderingen in de manier waarop vrouwen in de media worden verbeeld en vertegenwoordigd zijn. Op 1 september nodigden we betrokkenen uit voor een feministisch diner, waarna Mieke de Wit als voormalig lid van Storing een korte lezing gaf over haar tijd bij het filmcollectief. Er was aansluitend een filmvertoning van een mijlpaal in queer cinema: The Watermelon Woman van regisseur Cheryl Dunye. De film, die op het eerste gezicht een documentaire lijkt te zijn, eindigt met een treffend statement: "Soms moet je je eigen geschiedenis schrijven. The Watermelon Woman is fictie."

Tineke Jansen, Sumati Nair en Jenneke Arens houden tijdens Rondetafelgesprek #3 van de Feminist Assembly Month een affiche omhoog dat Sumati Nair ontworpen heeft en dat in 1989(?) gedrukt werd door Vrouwendrukkerij Virginia. 18 september 2022 in Het Nieuwe Instituut. Foto: Simaa Al-Saig

In vijf rondetafelgesprekken tussen feministen uit verschillende generaties hebben we onder meer ervaringen met het opeisen en terugeisen van woorden, symbolen en zeggenschap uitgewisseld. We hebben het bijvoorbeeld gehad over wat het inhoudt om onzichtbare beperkingen expliciet te maken door 'crip' als geuzennaam te omarmen of hoe krachtig het is om symbolen te claimen op de manier waarop de omgekeerde driehoek van de antifascistische beweging en het vrouwensymbool ♀ samen een teken zijn geworden voor de Zwarte-vrouwenbeweging.

In het rondetafelgesprek over bouwen hebben we geconcludeerd dat de beperkte definitie van architectuur - als een discipline die zich enkel zou richten op de planning, de constructie en het ontwerp van gebouwen - gehanteerd wordt als een manier om interdisciplinaire grassroots initiatieven in het veld terzijde te kunnen schuiven en patriarchale machtsstructuren overeind te houden. We hebben materiaal bekeken en gedeeld waaruit blijkt hoe veelzijdig en aanhoudend de inzet van feministen is om daar iets aan te veranderen.

We hebben onszelf en elkaar de vraag gesteld hoe archieven of (landelijke) publieke collecties kunnen omgaan met objecten die staan voor emancipatiestrijd, verzet tegen de norm en bewegingen die pleiten voor de afschaffing van instituten die stelselmatige ongelijkheid in stand houden. Hoe kan de volledige reikwijdte van zulke objecten en verhalen een plek krijgen te midden van stukken waarvan het traditiegetrouw meer voor de hand ligt dat zij 'het waard zijn' om te worden bewaard?

We hebben ook een zogeheten Wiki edit-a-thon georganiseerd, een soort collectieve schrijf- en redigeersessie van artikelen die zouden verschijnen in de gratis online encyclopedie Wikipedia. Met ondersteuning van leden van Wikimedia Nederland hebben we bijvoorbeeld het eerste Wikipedia-artikel aangemaakt over het Nederl;andse feministische netwerk Vrouwen Bouwen Wonen.

Daarnaast zijn we met curatorencollectief P1 (voorheen betrokken bij de tijdelijk afgelaste Biënnale Gelderland) naar Nijmegen gegaan, als co-host van de radioshow Feminist Assembly Radio met speciale gasten Mo Salomon en Tineke E. Jansen. Zij spraken openhartig over de onlosmakelijke verbinding tussen hun vriendschap en hun politieke activisme als Zwarte feministen in de jaren tachtig. Het ontroerende gesprek is terug te luisteren via het digitale platform van P1.

Tijdens de Finale, de feestelijke afsluiting van de Feminist Assembly Month, hadden we de eer Gloria Wekker te mogen ontvangen voor een toelichting op de oorsprong van haar maatschappelijk-geëngageerde werk. Ze vertelde onder andere over haar betrokkenheid bij het Zwarte lesbische collectief Sister Outsider en de inspraak, zeggenschap en (zelf)representatie die het collectief opeiste. Daarnaast stond ze in haar lezing stil bij de ontwikkeling van een feministische gemeenschap die landsgrenzen overstijgt en de rol die Zwarte lesbische vreugde en poëzie hebben gespeeld in haar latere academische loopbaan. In het verlengde van Audre Lorde, die zich afvroeg wat zij allemaal had moeten aanvaarden, meemaken en vieren om '[haar] werk te kunnen worden,' reflecteerde Wekker op de vraag wat het inhoudt om een intersectioneel feministisch leven te leiden en welke genoegens zo'n leven met zich meebrengt. De lezing werd ingeleid met een videobijdrage van Chandra Frank, die het werk van Gloria Wekker koppelde aan hedendaags onderzoek en de uitdagingen van een intersectioneel feministisch leven. Met haar eigen onderzoek en een artikel dat zij over Sister Outsider heeft geschreven, is Chandra zelf bij uitstek iemand die met een frisse blik kijkt en dit als een intergenerationele feministische strategie in de praktijk brengt.

Met de Finale kwam er een einde aan de Feminist Assembly Month, een maand vol conversaties die ons steunen, inspireren en motiveren. Of zoals Gloria Wekker het stelde in haar slotwoord: "dit zijn de gesprekken die we op dit moment moeten voeren."

Je kunt hier een videoregistratie van de lezing van Gloria Wekker bekijken. Helaas zonder de bijdrage van Chandra Frank, die vanwege auteursrechtenkwesties niet beschikbaar kan worden gesteld.

De gemeenschappelijke momenten die we in de loop van de Feminist Assembly Month hebben gedeeld hebben ons allemaal veel energie gegeven. We ervaren een grote behoefte om zulke momenten vaker tijd en ruimte te geven en zo samen naar feministische verwantschap op zoek te gaan. Vanuit die wens roepen we je van harte op om mee te denken over manieren waarop we dit soort gesprekken en uitwisselingen kunnen blijven organiseren, in samenwerking met het netwerk dat we in het kader van het project bijeen hebben weten te brengen.

Het is onze droom om de research voor Feminist Design Strategies, het project over feministische ontwerpstrategieën waaruit de kamer in 'het sociale' en de septembermaand vol bijeenkomsten zijn voortgekomen, te documenteren en om de verbonden die we in de totstandkoming van het project zijn aangegaan op de een of andere manier vast te leggen. We zouden ze graag toegankelijk maken voor een breder publiek dat verder strekt dan de bezoekers van het Nieuwe Instituut. Zo zijn we op het idee gekomen voor de publicatiereeks Archival Textures. Met deze serie willen we Nederlandstalig archiefonderzoek - dat eerdere generaties in Nederland en dankzij transnationale solidariteit hebben gedaan naar feministische ontwerpstrategieën - in het Engels en in druk beschikbaar stellen. Verschillende kleine boekjes behandelen telkens een strategie als 'amplifying', '(re)claiming', 'building' of 'mapping,' aan de hand van teksten en beelden uit archieven van de zogenaamde tweede feministische golf. De nadruk ligt op queer, antiracistische en intersectionele initiatieven uit die beweging. Reproducties van de archiefstukken worden in de publicaties voorzien van een Engelstalige vertaling, redactionele opmerkingen en transcripten van gesprekken die verschillende generaties feministen naar aanleiding van het bronmateriaal hebben gevoerd. De eerste uitgave in de reeks verschijnt naar verwachting begin 2023.