Nederland op de tekentafel: terugblik op een spraakmakende tentoonstellingNederland op de tekentafel: terugblik op een spraakmakende tentoonstelling

Nederland op de Tekentafel, te zien geweest tot 12 juni in het Nieuwe Instituut, was een rijke verzameling gedurfde ideeën over de toekomstige inrichting van Nederland. Er waren zowel nieuwe ontwerpvoorstellen te zien als plannen uit de architectuurcollectie van ontwerpers die reageerden op de grote maatschappelijke opgaven van hun tijd. Hebben deze ontwerpideeën inspiratie kunnen bieden voor de inrichting van Nederland in onze eigen tijd?

De aanleiding voor Nederland op de tekentafel was tweeledig: de viering van 100 jaar Rijkscollectie voor Nederlandse architectuur en stedenbouw, en de actuele noodzaak om opnieuw na te denken over de ruimtelijke inrichting van Nederland in een tijd van klimaatverandering, woningnood en energietransitie. Om de blik zowel op verleden als toekomst te kunnen richten, is de tentoonstelling tot stand gebracht in samenwerking met het College van Rijksadviseurs (CRa), onafhankelijk raadgever van het Rijk als het gaat om actuele maatschappelijke opgaven en omgevingskwaliteit.

Nederland op de tekentafel is sinds de opening in november 2023 ruim 30.000 keer bezocht en goed besproken in de pers, met mooie inhoudelijke artikelen in onder andere de Volkskrant, Quest, Trouw en de Architect. Een van de curatoren was te gast bij NPO Radio 1. Aandacht in de media was er in het bijzonder voor het materiaal uit het archief van de Stichting Nederland Nu Als Ontwerp (NNAO), die eind jaren tachtig via landelijke discussies en een grote publiekstentoonstelling een breed gedragen visie op Nederland wilde ontwikkelen. De belangstelling richtte zich niet alleen op de uitkomsten - vier ruimtelijke scenario's voor het jaar 2050 -, maar vooral op de werkwijze en getoonde ambitie. "Laat het belang van een verre tijdshorizon een les zijn die getrokken kan worden uit het verleden” (Archined).

Veelzeggend is ook wat er achter de schermen heeft plaatsgevonden. De afgelopen maanden ontvingen we tal van overheden, (onderwijs)instellingen en ontwerpers voor rondleidingen en groepsbezoeken, waaronder de ministeries van Infrastructuur en Waterstaat, Buitenlandse Zaken en Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit, de Gemeenten Delft en Rotterdam, de Provincies Zeeland, Gelderland en Zuid-Holland, Wageningen Universiteit en Universiteit Utrecht, Raad voor Cultuur, Planbureau voor de Leefomgeving, Vereniging Deltametropool, de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, Wetenschappelijke Klimaatraad, architectenbureau KCAP, MUST Stedenbouw en architect Herman Hertzberger. De tentoonstelling vormde daarnaast de achtergrond en context voor symposia van de BNI (Beroepsvereniging Nederlandse Interieurarchitecten), en voor een interview met de Rijksbouwmeester voor het televisieprogramma 2Vandaag.

Daarnaast waren er publieke bijeenkomsten georganiseerd in samenwerking met het Planbureau voor de Leefomgeving, CRa, Platform Ontwerp NL en de Vereniging Deltametropool. Back to the Future ging over het nut van ruimtelijke scenario's en andere toekomstverkenningen in een tijd van grote ruimtelijke transities. En tijdens Toekomst van ruimtelijk ontwerp spraken verschillende generaties over de ruimtelijke ordening als ontwerpopgave, en de rol die ontwerpers daarin zouden kunnen vervullen.

100 jaar Rijkscollectie is een schitterende mijlpaal in de verzamelgeschiedenis van de Nederlandse architectuur, maar van werkelijk belang is dat die collectie nog altijd betekenisvol en relevant is, tot discussie en samenwerking leidt, nieuwe generaties aan het denken zet en letterlijk spraakmakend kan zijn.

Nederland op de tekentafel zal op termijn in een alternatieve vorm beschikbaar zijn, waarbij al het materiaal uit de tentoonstelling digitaal toegankelijk is.