Terugblik op Oceanic Resonances met Atiyyah Khan, Moe Satt en Fazal RizviTerugblik op Oceanic Resonances met Atiyyah Khan, Moe Satt en Fazal Rizvi

Het evenement, dat plaatsvond in het -1 Digital Lab, bracht het werk van Atiyyah Khan (journalist en geluidsexpert), Moe Satt (beeldend kunstenaar en performancekunstenaar) en Fazal Rizvi (interdisciplinair kunstenaar) samen. De focus lag op performances, muziek en geluiden die reflecteren op herinneringen, verzet en de rituelen van verbondenheid in de gemeenschappen en diaspora's van de Indische Oceaan. Het event werd georganiseerd door het Colomboscope festival en het New Currents-programma van het Nieuwe Instituut. Het werd gepresenteerd door Colomboscope-gastcurator Hajra Haider Karrar en Setareh Noorani, onderzoeker en curator bij het Nieuwe Instituut.

Na de lunch op het zonnige terras van het instituut woonden de aanwezigen een aantal presentaties bij, gevolgd door een discussie.

Na een introductie over het New Currents programma, het Colomboscope festival en de bijdrage van het Nieuwe Instituut, gaven Hajra en Setareh het woord aan de sprekers.

In haar lezing/performance A journey into The Sun: Listening to the Revolutionary As-Shams Records vertelde journalist, DJ en cultureel werker Atiyyah Khan over haar onderzoek naar het Zuid-Afrikaanse jazzlabel As-Shams/The Sun en zijn oprichter, Rashid Vally. In de jaren ’70 zette Vally zich af tegen de apartheid door mensen samen te brengen door middel van muziek. Het verhaal speelt zich af tijdens een van de meest creatieve periodes voor jazz in Zuid-Afrika en volgt een Indiase immigrantengemeenschap in Johannesburg. Atiyyahs lezing/performance bevatte fragmenten van de zinderende muziek die As-Shams tijdens de apartheid produceerde.

Rashid Vally werd in 1939 geboren in het centrum van Johannesburg, waar hij vanaf zijn jeugd omringd werd door muziek. De winkel van zijn vader deed ook dienst als opnamestudio voor Indiase zangers, “met zakken suiker en meel als geluidsisolatie”, aldus Attiyah. Later richtte hij zijn eigen platenlabel As-Shams/The Sun op, het eerste label in Zuid-Afrika voor Afro-Aziatische muziek, en een platenzaak genaamd Kohinoor.

Zowel As-Shams als Kohinoor werden belangrijke ontmoetingsplekken voor muzikanten in een tijd waarin apartheidswetten het contact tussen mensen met verschillende etnische achtergronden aan banden legden. Muziek maken en ernaar luisteren werden verzetsdaden. Atiyyah vertelde dat er na de dood van Rashid in december 2024 talrijke eerbetonen aan hem waren. Mensen uit heel Zuid-Afrika herinnerden zich dat ze speciaal naar Johannesburg waren gekomen om de enige opnamestudio te bezoeken waar op dat moment interraciaal samenzijn was toegestaan. Atiyyah sloot haar lezing af met een uitleg over hoe haar onderzoek naar Zuid-Afrikaanse jazz zich in de loop der tijd heeft ontwikkeld.

Vervolgens vertelde interdisciplinair kunstenaar Fazal Rizvi over zijn bijdrage aan drie projecten die kennis over bepaalde plaatsen in Pakistan verbinden met de (im)materiële toestand van dingen die voortdurend veranderen – zoals taal, rivieren, de zee, oceanen en grenzen. Fazal vroeg zich af of monumenten strijd kunnen weerspiegelen en hoe ze kunnen worden gebruikt om te herdenken of om verdriet een nieuwe invulling te geven.

De projecten die Fazal omschrijft gaan vooral over herinneren, rouwen en vergeten. Het stelt traditionele denkwijzen over cultureel erfgoed ter discussie, door grenzen te verleggen en ruimtes te vullen met geluiden. Zijn installaties zijn gebaseerd op geluidsontwerp en andere media, terwijl ze ook verbanden leggen tussen zijn familiegeschiedenis, Sjiitische tradities en de evolutie van die tradities, toen ze aan de andere kant van de oceaan deel uit gingen maken van Afro-Aziatische culturen. Door persoonlijke, culturele en collectieve ervaringen samen te brengen, geeft Fazal zijn installaties meerdere lagen aan betekenis en verbindt hij deze met uiteenlopende plaatsen en culturen in het gebied rond de Indische Oceaan.

Tijdens de laatste sessie vertelde beeldend- en performancekunstenaar Moe Satt over zijn onderzoek naar het gebruik van gebaren als uitdrukking van traditie, empathie en verzet, en hoe zijn werk zich ontwikkelt. Satt behoort tot een prominente generatie Myanmarese kunstenaars die de politieke geschiedenis en collectieve ervaringen verkennen, vanuit zowel een conceptuele als persoonlijke artistieke benadering.

Moe Satt begon zijn talk met het vertellen over zijn culturele en persoonlijke achtergrond, waarna hij zijn Face and Fingers-performances verder toelichtte, een project dat hij tijdens zijn eerste artistieke residentie in Myanmar ontwikkelde. In Face and Fingers onderzoekt hij het vormen van een taal op basis van verschillende plaatsingen van de vingers op het gezicht. Zijn onderzoek komt voort uit het bestuderen van handgebaren en het gebruik van handen in dans in verschillende culturen, naast interacties tussen dieren en mensen. Daarna beschreef Moe hoe zijn project Face and Fingers overging naar het project Nothing but Fingers.

Na de lezingen werden de sprekers uitgenodigd om met de curatoren en het publiek in gesprek te gaan en vragen te beantwoorden over hun werk en de wereld van geluids- en performancekunst.

Het bezoek van Atiyyah Khan aan Nederland werd mogelijk gemaakt door het Internationaal Bezoekersprogramma van het Nieuwe Instituut, dat de uitwisseling bevordert van kennis en vaardigheden tussen internationale gasten en de professionele creatieve sector in Nederland.

New Currents: Indian Ocean Futures is een onderzoeksproject waarmee het Nieuwe Instituut onderzoekt hoe nationale verbanden en de uitwisseling van ideeën en materialen de toekomst van de Indische Oceaan-regio vormen. Aan de hand van ontwerp en architectuur schetst het project mogelijke toekomstscenario’s voor deze geopolitiek complexe regio. Door Rotterdam—een stad gevormd door de haven—als uitgangspunt te nemen, brengt New Currents gesprekken op gang in relatie tot andere steden langs de Indische Oceaan. Het belangrijkste doel is om communicatie en samenwerking in het hele gebied te stimuleren. Tijdens dit Oceanic Resonances evenement in juni werd het werk gevierd dat daar, zowel in het verleden als in het heden, is verricht.

Het in Sri Lanka gevestigde Colomboscope is een festival voor hedendaagse kunst en een creatief platform dat verschillende disciplines samenbrengt. Het festival werkt samen met Sri Lankaanse kunstenaars, schrijvers, muzikanten, filmmakers, sociale theoretici en wetenschappelijke onderzoekers en presenteert elk jaar een programma op belangrijke historische locaties in Colombo.

Met dit Oceanic Resonances evenement draagt het Nieuwe Instituut bij aan de negende editie van het Colomboscope festival, dat middels het thema Rhythm Alliances ingaat op de verschillende soorten ritmes die bij beweging een rol spelen. Deze ritmes kunnen verborgen, nieuw, repetitief of denkbeeldig zijn. Ze vertegenwoordigen ook tijd, een mix van verschillende momenten, weerstand, honger, herhaling en bezweringen. Samen met kunstenaars, geluidsexperts, activisten, performers, wetenschappers en cultuurbeoefenaars gaat het festivalprogramma op creatieve reis langs beeld, geluid en dans.