Plekken waar het om mensen gaat: café Costa del Sol & Queer Gym, RotterdamPlekken waar het om mensen gaat: café Costa del Sol & Queer Gym, Rotterdam

Tekst door Feargal Agard

Sport heeft mensen altijd met elkaar verbonden, maar communityplekken zoals Queer Gym en café Costa del Sol geven sport een extra dimensie. Hoewel ze in verschillende buurten in Rotterdam gevestigd zijn, richten ze zich allebei op diverse gemeenschappen. In het café komen mensen samen om naar hun geliefde voetbalclub Feyenoord te kijken, terwijl in de sportschool de community wordt gevormd door zelf actief te sporten.

Oprichter van Queer Gym is Romy Rockx (33). Hij deed een theateropleiding in Arnhem en woont inmiddels zeven jaar in Rotterdam, waar hij met anderen een theatercollectief oprichtte. Romy ging sporten nadat hij tijdens de pandemie zijn baan verloor en in transitie ging. Het gebrek aan veiligheid en inclusie dat hij daarbij ervoer, inspireerde hem om zo'n vijf jaar geleden de eerste queer sportschool van Nederland te beginnen.

In de Rotterdamse wijk Feyenoord runnen Angela van Dorp (53) en Miranda de Lang (48) een bruisend café met de naam Costa del Sol. Angela werkt al sinds haar vijftiende in de horeca. Ze verloor haar eerste zaak tijdens de pandemie en begon vervolgens met anderen Costa del Sol. Miranda, die toen ook haar baan kwijtraakte, veranderde van beroep en ging in de horeca werken.

Op de vraag voor wie Queer Gym bedoeld is, antwoordt Romy dat het “een plek is voor een verscheidenheid aan lichamen die door de buitenwereld als anders worden ervaren. Denk bijvoorbeeld aan iemand die littekens heeft als gevolg van topchirurgische ingreep en de behoefte heeft deze te verbergen. Hier komen deze lichamen in hun kracht. Queer Gym wil een veilige plek zijn voor queer en transgender mensen, waar ze zich goed kunnen voelen over lichamen die misschien niet aan de maatschappelijke normen voldoen. Een sportschool zonder de blikken, het oordeel, het ongevraagde flirten en de pesterijen waar ze in reguliere sportscholen mee te maken zouden kunnen krijgen.” Wat ook duidelijk wordt, is dat Queer Gym liever de nadruk legt op agency dan op competitie. Daarom vermijdt het team van Queer Gym scoreborden en onbereikbare doelen en richt het zich in plaats daarvan op wat klanten willen bereiken.

“Als we intakegesprekken houden met nieuwe potentiële leden, vragen we ze niet hoe queer ze zijn; we werken op basis van vertrouwen. Ik bedoel: waarom zou je hier anders komen als dit niet jouw soort plek is?” Soms is het geen match, of dat nu is omdat het potentiële lid te intense fitnessdoelen heeft, een plek zoekt om te cruisen of andere mensen vertelt wat ze moeten doen, terwijl ze zich op zichzelf zouden moeten richten. Queer Gym heeft geen traditionele fitnesscultuur: geen flitsende apparatuur of overdreven macho-energie. Cisgender en heteroseksuele mensen zijn welkom, hoewel Queer Gym vooral queer en trans mensen aantrekt die op zoek zijn naar een meer inclusieve plek.

Costa del Sol is een plek voor de buurt. De community bestaat uit “voornamelijk Feyenoord-fans, maar van alle leeftijden en verschillende culturele achtergronden, wat zorgt voor een unieke sfeer,” zegt Angela trots. Voor kinderen onder begeleiding van ouders is er een speciale hoek met snacks en limonade, zodat hun ouders lekker naar de wedstrijd kunnen kijken. Iedereen is welkom, zolang je je maar gedraagt.

De eigenaren houden ook rekening met de financiële problemen in de buurt. De prijzen blijven betaalbaar en soms kunnen klanten een andere keer terugkomen om hun drankjes te betalen. Op de vraag wie zich niet welkom voelt in hun café, antwoordt Angela gekscherend: “Ik zou niet weten wie; misschien mensen uit 020 of Ajax-supporters.” Miranda en zij grinniken erom. Daarna leggen ze uit dat ze rekening houden met mensen die zich misschien niet op hun gemak voelen. Een ouder echtpaar dat het café bezocht, zei bijvoorbeeld dat ze zich niet meer thuis voelden door alle veranderingen in hun oude buurt. Maar Miranda en Angela vonden het hartverwarmend om te zien hoe zij en de lokale jeugd met elkaar omgingen. Laatstgenoemden zagen dat hun oudere medeburgers zich niet helemaal op hun gemak voelden en hielden daar rekening mee: ze gingen ergens anders zitten om te roken, boden hen een zitplaats aan of trakteerden hen zelfs.

De sociale dynamiek bij Costa del Sol kun je omschrijven als stevig en direct, met liefde als basis. Voor de eigenaren is het belangrijk dat iedereen die binnenkomt gelijk wordt behandeld. Het enige wat ze willen is een gastvrije sfeer. De regels van Costa del Sol staan niet op papier, maar ze zijn wel duidelijk. “We geloven in respect en gemeenschappelijke normen en waarden, maar als je je misdraagt tegen ons of onze klanten, lig je eruit,” zegt Angela fel. Je zou kunnen zeggen dat regels in Costa del Sol gebaseerd zijn op gezond verstand en eerlijkheid. Sommige klanten testen de grenzen, maar passen zich uiteindelijk aan de intuïtieve gedragscode aan.

De medewerkers van Queer Gym geloven dat, wanneer je queer mensen succes ziet hebben, dit diversiteit en gelijkheid kan bevorderen. Momenteel leiden ze tien queer jongeren met verschillende achtergronden op tot personal trainer. Ze willen ervoor zorgen dat mensen zichzelf kunnen herkennen in de verscheidenheid aan trainers.

In tegenstelling tot Costa del Sol heeft Queer Gym meer uitgesproken regels. Teamleden Rosa en Djuna hebben een gedragscode opgesteld, die ze samen met de rest van hun community hebben ontwikkeld. De code omvat gedrag, verwachtingen en zelfs het annuleren van lessen. “Het is belangrijk om rekening te houden met elkaar en niet te veel ruimte in te nemen door dominant gedrag, zoals je spullen laten rondslingeren of andere mensen lastigvallen. Bewustwording zorgt voor een veiligere omgeving.”

Bij Queer Gym gaat het niet alleen om queer zijn: er wordt mensen een plek geboden om nieuwe dingen te proberen en te werken aan hun identiteit, kracht en mentale gezondheid. Daarnaast is sporten ook een geweldige manier om in contact te komen met de queer gemeenschap, in plaats van in clubs of bij evenementen. Queer Gym wil ook een functionele, prikkelarme plek zijn, die inclusief is voor neurodiverse mensen. Daarom zijn er verplaatsbare spiegels voor degenen die niet met hun spiegelbeeld geconfronteerd willen worden.

Flyers, posters en ander beeldmateriaal laten geen perfectionistische idealen als gespierde lichamen zien. Medewerker Djuna zorgt voor de ontwerpen, het interieur en de online uitingen, maar veel wordt in teamverband besloten. Het meeste materiaal is huisvlijt, met tekeningen, kleine schilderijtjes en zonder felle kleuren. En hoewel de sportschoolruimte vrij rechttoe rechtaan is, straalt deze toch warmte en zachtheid uit.

“Queer Gym is er om iedereen te ondersteunen die zich goed wil voelen in hun lichaam, maar we begrijpen ook dat mensen soms aan hun maximum zitten en moeten stoppen. Dat is prima, want we juichen voor je op basis van wat je aankunt, dus we zijn al blij dat je bent gekomen,” zegt Romy. Queer Gym motiveert mensen om te komen doordat ze er gewoon kunnen zijn – zonder oordeel – terwijl ze deel uitmaken van een solidaire groep gelijkgestemden. Romy zegt: “Iedereen heeft een andere reis. Het maakt niet uit of je queer, transgender, groot of klein bent, wij zorgen ervoor dat je je welkom, gesteund en toegejuicht voelt.”

“Costa del Sol is als een tweede thuis,” zegt Angela. “Daardoor horen we vaak wat er in de buurt gebeurt en mensen weten dat we er voor ze zijn in goede en slechte tijden. We willen geen plek zijn waar mensen alleen maar komen om te drinken en dronken terug naar huis kruipen.” Het unieke interieur van het café werd bedacht door Angela's zoon, die een Schotse pub bezocht na een wedstrijd van Feyenoord.

Sinds de opening hebben ze de muren en plafonds volgehangen met Feyenoord-sjaals, spandoeken, gesigneerde shirts en foto's, waardoor er een museumachtige sfeer is ontstaan. Fans komen uit het hele land en zelfs uit het buitenland om foto's te maken en nieuwe items te schenken. Onder de bezoekers zijn beroemdheden als voetballer Tyrell Malacia en rappers Hef en Qucee.

Costa del Sol is meer dan alleen een Feyenoord-café. “Het hele café wordt uitgenodigd voor bruiloften en we zijn zelfs een paar uur dicht geweest voor een rapshow van Angela's zoon,” vertelt Miranda. Ze organiseren feestjes op elke officiële feestdag, zamelden geld in voor iemands medische behandeling in het buitenland, hielden een benefiet voor Palestina en helpen zelfs met het invullen van belastingpapieren. “Mensen lijken oprecht van ons en deze plek te houden”, zegt Angela met een glimlach. In de loop van het gesprek wordt duidelijk dat veel van hun vaste klanten Angela en Miranda liefkozend de moeders van de buurt noemen; het café betitelen ze gekscherend als de “kliniek” en zichzelf als de “patiënten”.

Café Costa del Sol en Queer Gym hebben veel meer gemeen dan je zou denken. Behalve hun focus op sport bieden ze allebei een uitlaatklep voor de dagelijkse beslommeringen en de druk van de maatschappij. Hoewel ze gewoon de huur moeten betalen en moeten overleven, stellen ze mensen boven winst – iets wat je vandaag de dag nog maar zelden ziet. Door bij mensen een gevoel te creëren dat ze erbij horen en door in te spelen op de behoeften van groepen die vaak door de maatschappij worden vergeten, versterken ze hun community. In wezen staan ze voor een bijna idyllische visie op hoe bedrijven in de maatschappij kunnen en zouden moeten functioneren.

Tekst: Feargal Agard
Editor (Engelse versie): Maia Kenney
Vertaling: Floris Dogterom

Dit artikel komt uit 'Who are we cheering for?', de sportkrant die ontwikkeld is voor SIDELINED: A Space to Rethink Togetherness, de officiële Nederlandse bijdrage aan de 19e Internationale Architectuurtentoonstelling – La Biennale di Venezia 2025.