Onderzoek naar de nalatenschap van Louis Le RoyOnderzoek naar de nalatenschap van Louis Le Roy

Louis Le Roy kreeg, ook internationaal, grote bekendheid met zijn ecologische visie op de ontwikkeling van tuinen, parken en steden, met projecten als de Ecokathedraal in Mildam (1964-3000), de tuin bij zijn huis in Oranjewoud (1962-2012), en de middenberm van de Kennedylaan in Heerenveen (1965-2105). Zijn tuinen worden niet zozeer ontworpen, ze ontwikkelen zich gaandeweg op een fundament van gestapeld bouwafval. Tijd en het natuurlijke groeiproces krijgen daarbij volop de ruimte. Met alle aandacht voor ecologie, biodiversiteit en inclusief natuurbeheer staat zijn werk weer breed in de belangstelling.

Nieuwe Instituut zoekt met diverse partijen naar manieren om belangrijke archieven op het gebied van tuin- en landschapsarchitectuur te behouden. Nu zijn ze vaak ontoegankelijk of zelfs met verval bedreigd, omdat niemand zich erover ontfermt. De nalatenschap van Le Roy is een interessant en actueel praktijkvoorbeeld. De collectie bestaat uit foto’s en dia's, correspondentie, krantenartikelen, boeken, enkele tekeningen, glaskunst, en mogelijk de werkplaats en tuin van Le Roy in Oranjewoud. Omdat hij vond dat werk spontaan en informeel diende te ontstaan maakte hij weinig ontwerptekeningen. In ontwerpersarchieven zijn de ontwerptekeningen vaak een belangrijk onderdeel, maar in het archief van Le Roy vormen de dia's het hoofdbestanddeel. Hij maakte veel dia's en foto's die de ontwikkeling van zijn projecten door de tijd heen laten zien. Daarnaast is het materiaal van belang waarmee de geschiedenis van ideeën en het maatschappelijk debat wordt gedocumenteerd, zoals de krantenartikelen en lezingen.

De collectie van Le Roy bevat een groot aantal dia's en foto's van onder andere de Ecokathedraal en andere projecten, landschappen, architectuur, kunst, steden, zijn glasverzameling, tegels en aardewerk. Daarnaast zijn er verschillende dozen met kleinere glasdia's, negatieven en fotoafdrukken. De erfgenamen hebben het grootste deel van de fotoverzameling tijdelijk in bewaring gegeven bij het Nieuwe Instituut. Daar bevinden zich meer dan 25.000 dia's en negatieven, waarvan een deel nog niet is geïdentificeerd. Sommige hebben artistieke waarde, andere zijn vooral documentatie. De waarde van de collectie als geheel is echter gering als de foto's niet beschreven worden. Om dat te kunnen doen is nader onderzoek nodig.

In het kader van de tentoonstelling Het Ontwerp van het Sociale, waarin een van de 'kamers' gewijd is aan de Ecokathedraal in Mildam, zijn zo'n 1000 afzonderlijke kleurendia's (6x6) en zwart-wit negatieven en 80 contactvellen gedigitaliseerd in het Digilab van het Nieuwe Instituut. In dit artikel tonen we een kleine selectie daaruit.

De meeste foto's zijn door Le Roy zelf gemaakt. Veel van de dia's en negatieven zaten nog in de gele envelopjes waarin ontwikkellabs het ontwikkelde materiaal terugsturen, maar Le Roy ontwikkelde een deel van het fotografisch materiaal ook zelf: in zijn huis in Oranjewoud staat nog steeds apparatuur of foto's te ontwikkelen en af te drukken. Hij fotografeerde met een Hasselblad camera. Dat is te zien aan de kenmerkende kleine inkepinkjes links in het midden van elk frame. Daaraan kun je ook zien of een foto met de juiste zijde naar boven is gedigitaliseerd, en niet gespiegeld.

Het Nieuwe Instituut voert met de diverse betrokken partijen gesprekken over het bewaren en ontsluiten van de nalatenschap van Le Roy. Een inventarisatie van de verschillende deelcollecties is inmiddels afgerond. Onderdelen van het archief, zoals het fotografisch materiaal en het glaswerk, zou bij verschillende gespecialiseerde erfgoedinstellingen ondergebracht kunnen worden. Maar het archief als geheel heeft ook een belangrijke waarde, dus er wordt ook gezocht naar manieren om de samenhang tussen de deelcollecties te bewaren. Dat kan bijvoorbeeld door het digitaal vastleggen van zowel het archief als het huis, en samen te werken bij de ontsluiting van het materiaal, bijvoorbeeld met Linked Open Data, zodat het geheel altijd weer te reconstrueren is.

Daarnaast worden de mogelijkheden onderzocht om het huis, dat in zorgelijke staat verkeert, als een tijdelijk onderzoeks- en kenniscentrum te bestemmen op het gebied van ecologisch en 'natuurinclusief' denken in architectuur, ontwerp en kunst. Het archief vormt dan tevens een casus voor verder onderzoek naar publiek en privaat erfgoedbeheer. Ook is binnen die opzet meer onderzoek vanuit verschillende disciplines mogelijk naar de deelverzamelingen. De rol van het Nieuwe Instituut zou kunnen zijn dat delen van de nalatenschap worden opgenomen in de Rijkscollectie, en dat we een bijdrage leveren aan de invulling van het programma rondom het huis en de verzamelingen.

• Noël van Dooren en Marieke Francke. Geheugen van het ontworpen landschap. Het belang van archivering van tuin- en landschapsarchitectuur. Advies aan het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap.

• De Ecokathedraal in de tentoonstelling Het ontwerp van het sociale

• Rob Hendriks en Piet Vollaard in samenwerking met de erven en Stichting Tijd. Projecten en bibliografie Louis G. Le Roy