Nieuwe Instituut
Nieuwe Instituut

Huis Sonneveld

KMSKA en Nieuwe Instituut presenteren nieuwe tentoonstelling Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst

Invloedrijke Nederlandse avant-gardebeweging gaat ongeveer honderd jaar na datum opnieuw het debat aan met haar Antwerpse tegenhanger.

10 juni 2025

  • Bij het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) is nu de tentoonstelling Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst te zien.

  • Topstukken op papier van De Stijl uit de Nederlandse Rijkscollectie worden gepresenteerd naast de abstracte experimenten van de Antwerpse avant-garde, verenigd in de Kring Moderne Kunst.

  • Nieuwe Instituut gaf hiervoor diverse topstukken uit de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw in bruikleen aan het Antwerpse museum.

  • Eén van de hoogtepunten is de enige bewaarde interieurmaquette van Theo van Doesburg, een topbruikleen van het Nieuwe Instituut.

Foto Sanne De Block.

Op 29 mei is bij het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) de tentoonstelling Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst geopend. De invloedrijke Nederlandse avant-gardebeweging gaat ongeveer honderd jaar na datum opnieuw het debat aan met haar Antwerpse tegenhanger. Het is een unieke kans voor bezoekers om zich te verdiepen in het ontstaan van abstracte kunst in de Lage Landen aan het begin van de jaren 1920.

Nieuwe Instituut, het nationale museum voor architectuur, design en digitale cultuur in Rotterdam, gaf hiervoor diverse topstukken uit de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw in bruikleen aan het Antwerpse museum. De tentoonstelling werd samengesteld door curatoren Adriaan Gonnissen (KMSKA) en Elza van den Berg (Nieuwe Instituut).

In de prentenkabinetten van het KMSKA krijgt abstractie binnenkort een bijzondere plek. Het museum slaat hiervoor de handen in elkaar met het Nieuwe Instituut. Topstukken op papier van De Stijl uit de Nederlandse Rijkscollectie worden gepresenteerd naast de abstracte experimenten van de Antwerpse avant-garde, verenigd in de Kring Moderne Kunst. Hoewel Jozef Peeters, Huib Hoste en Jos Léonard minder iconische namen zijn geworden dan Theo van Doesburg of Gerrit Rietveld, hebben ook de Vlaamse kunstenaars een belangrijke rol gespeeld binnen het Europese netwerk van het constructivisme. Het resultaat is een visueel prikkelende opstelling waarin schilderijen, tekeningen, meubels, architectuur- en grafisch ontwerp samenkomen tot een uitzonderlijke dialoog tussen twee invloedrijke avant-gardegroepen.

Beeldtaal voor een nieuw hoofdstuk

Aan de hand van meer dan veertig werken plaatst de expo de kunstbewegingen zij aan zij. Dit maakt het mogelijk om te zien waarin deze concullega’s, in de puurste zin van het woord, elkaar vinden en waarin ze van elkaar verschillen. Zo valt De Stijl op door zijn strakke vormen en vlakken. De Antwerpse kunstenaars van de Kring Moderne Kunst daarentegen kiezen voor een eigen koers door speelsere vormen, dynamiek en volume toe te laten. Beide groepen geloven hartsgrondig in heldere, geometrische structuren als de blauwdruk voor een nieuwe kunst in een veranderde, naoorlogse wereld.

Eén van de hoogtepunten en tevens het symbolische vertrekpunt van de expo is de enige bewaarde interieurmaquette van Theo van Doesburg, een topbruikleen van het Nieuwe Instituut. Ook wel de ‘Sixtijnse Kapel van het modernisme’ genoemd, ontwerpt van Doesburg de maquette oorspronkelijk voor het Café l’Aubette in Straatsburg. Ze belichaamt precies het streven naar een ideale balans tussen functionaliteit en esthetiek. Daarnaast toont de expo ook een recent herontdekt, vroeg werk van Georges Vantongerloo, de enige Belg die zich bij De Stijl aansluit en hun manifest ondertekent.

Foto Sanne De Block.

In 1920 geeft Theo van Doesburg in Antwerpen een legendarische lezing die abstracte kunst presenteert als dé manier om Europa na WOI opnieuw te verbinden, tot voorbij nationale grenzen. Deze baanbrekende visie heeft de Nederlandse en Belgische avant-garde dichter bij elkaar gebracht — een verhaal dat we met de tentoonstelling eindelijk de aandacht geven die het verdient.

Adriaan Gonnissen, curator Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst

De archieven die het Nieuwe Instituut bewaart van die avant-garde architecten laten niet alleen hun gebouwd en gerealiseerd werk zien, zo tonen ook hun theorieën en zoektochten om ruimte te maken. De experimenten en oefeningen met nieuwe vormen, materialen en kleurschema’s zijn rijkelijk gedocumenteerd in onze collectie. Deze architecten zochten uitdrukkelijk naar gelijkgestemden in het buitenland. Deze unieke samenwerking tussen KMSKA en het Nieuwe Instituut toont hoe ze elkaar wederzijds beïnvloeden, en brengt weer nieuwe dimensies in de relaties tussen De Stijl en de Antwerpse Kring Moderne Kunst naar de voorgrond.

Sofie De Caigny, hoofd Collectie van het Nieuwe Instituut

Meer informatie

Baanbrekers van het abstracte. De Stijl versus Kring Moderne Kunst is te bezoeken van 29 mei 2025 tot en met 7 september 2025 in het prentenkabinet van het KMSKA in Antwerpen.

Kijk voor meer informatie op de website van Nieuwe Instituut of van KMSKA.

Noot voor de redactie, niet voor publicatie

Begeleidend beeld is hier beschikbaar.

Perscontact:
Lisa Zamboni, Pers en PR KMSKA
lisa.zamboni@kmska.be
+32 483 02 50 88

Voor contact met het Nieuwe Instituut:
Robin van Essel, persvoorlichter
+31 (0)6 3803 9218, r.vanessel@nieuweinstituut.nl

Over KMSKA

Het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) is het grootste kunstmuseum van Vlaanderen. Met absolute topwerken van de Vlaamse primitieven en de Antwerpse barok tot een omvangrijke verzameling moderne kunst met Rik Wouters, Henri de Braekeleer en René Magritte. Het museum biedt twee werelden in één, met oude meesters in de historische zalen en moderne meesters in het nieuwe volume. Het kroonjuweel is de grootste collectie van James Ensor ter wereld. Hij is het scharnierpunt tussen beide werelden. Het KMSKA bedacht ook een gevarieerd activiteitenprogramma dat focust op beleving. Er is voor elk wat wils: digitaal of analoog, voor jong en oud, om te voelen of te doen. Als creatieve hub werken we actief aan cross-overs met de brede culturele sector. Onverwacht wekken we daarbij Het Schoonste Gevoel op, het kompas in alles wat we doen.

Over Nieuwe Instituut

Nieuwe Instituut is het nationale museum en instituut voor architectuur, design en digitale cultuur, gelegen in het Rotterdamse Museumpark. Onze drie disciplines vertegenwoordigen de ruimtes, objecten en interacties die onze wereld vormgeven. Met tentoonstellingen, evenementen, onderzoek en andere nationale en internationale initiatieven laten we zien hoe ontwerpideeën positief bijdragen aan urgente maatschappelijke uitdagingen. We willen een betere toekomst niet alleen verbeelden, maar ook testen en in de praktijk brengen. Nieuwe Instituut is een gastvrije en levendige plek, waar diverse ontwerpers, denkers en publiek elkaar ontmoeten. Meerstemmigheid is ook het fundament van de Zoöp, ons organisatiemodel waarin niet-menselijk leven een stem heeft. Nieuwe Instituut verzorgt daarnaast het beheer, behoud en de ontsluiting van de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw, één van de grootste architectuurcollecties ter wereld, en museumwoning Huis Sonneveld, een icoon van Nederlandse functionalistische architectuur uit 1933.

Nieuwsbrief

Ontvang als eerste uitnodigingen voor onze events en blijf op de hoogte van komende tentoonstellingen.