TalentTalent

Als het om talentontwikkeling gaat speelt het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie een belangrijke rol in het ontwerpveld. Na hun studie kunnen ontwerpers en makers er een beurs aanvragen waarmee zij de ruimte krijgen om hun eigen signatuur en professionele praktijk verder te ontwikkelen, onafhankelijk van onderwijs of opdrachtgevers. Vervolgens beschikt het fonds over een uitgebreid pallet aan subsidieregelingen waar zij in de loop van hun carrière gebruik van kunnen maken.

'Talentontwikkeling betekent voor ons als Stimuleringsfonds dat we heel goed nadenken over hoe we een palet van instrumenten ontwerpen, waarmee we ontwerpers en makers tijdens hun carrière op verschillende manieren kunnen bedienen,' vertelt Syb Groeneveld, directeur van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie. 'Ontwerpers moeten in de eerste jaren na het afronden van een studie in het kunstvakonderwijs, de ruimte krijgen om een authentieke signatuur te ontwikkelen. Ze moeten een eigen duiding van de wereld vinden. Ik geloof dat het talent van een ontwerper pas goed tot zijn recht komt, op het moment dat deze intrinsiek gemotiveerd met een bepaald belang wordt geconfronteerd, of dit nu het klimaat is, de ontwikkeling van duurzame materialen of een sociaal vraagstuk, en daarin zijn kunde kan toepassen. Pas dan kan iemand echt gedreven aan de slag gaan. Die ruimte krijgen ontwerpers meestal niet binnen de gecontroleerde ruimte van een baan. Daar wordt het kader door de leiding van het bureau bepaald. De beurzen van het Stimuleringsfonds maken het voor ontwerpers mogelijk om vanuit hun eigen kracht hun weg te vinden in de wereld van architectuur, vormgeving, digitale cultuur en alle mogelijke crossovers. Dat is voor mij het grote belang ervan. Dat betekent dat we deze jonge mensen veel vrijheid geven, maar ook sturen en zichtbaarheid verlenen.'

De regeling Talentontwikkeling was altijd redelijk individueel gedreven, maar het afgelopen jaar heeft het Stimuleringsfonds er meer op ingezet om de ontwerpers en makers ook gezamenlijk te laten optrekken. 'We brengen de groep één keer in de twee maanden samen rond een bepaald thema of een spreker,' legt Marieke Ladru, programmaleider Talentontwikkeling bij het Stimuleringsfonds, uit. 'Vaak wordt het onderwerp door henzelf aangedragen. Professionalisering speelt bijvoorbeeld bij allemaal, daarvoor organiseren we dan een bijeenkomst over de zakelijke kanten van het opzetten van een eigen praktijk. Of de curator van het Holland Festival komt vertellen over hoe de organisatie samenwerkt met ontwerpers en makers. Zichtbaarheid is een heel belangrijk onderwerp, iedereen is op zoek naar presentatieplekken: waar kan ik mijn werk tonen, hoe leg ik die contacten? Zeker in de vormgevingssector zie je dat de infrastructuur hiervoor minder ontwikkeld is.'

Jonge ontwerpers en makers worden veelal tijdens hun opleiding door docenten gewezen op het bestaan van de subsidieregelingen van het Stimuleringsfonds. Maar het veld van talentvolle makers is breder. 'Er zijn groepen die de weg naar het fonds minder makkelijk vinden,' vertelt Ladru. Samen met het Mondriaan Fonds organiseert het Stimuleringsfonds daarom bijvoorbeeld de informatiebijeenkomst "Get a Grant", waarmee we door het land trekken.'

'Zeker het afgelopen jaar proberen we talenten te bereiken die zich buiten de geijkte kanalen ontplooien,' vult Groeneveld aan. 'Makers die niet snel uit zichzelf bij het fonds aankloppen, maar juist veel baat zouden hebben bij ondersteuning in de vorm van een werkbeurs. We zijn hard aan het nadenken hoe we deze talenten kunnen bereiken. We kijken bijvoorbeeld hoe we binnen stedelijke netwerken met vooruitstrevende ontwerpers in contact kunnen komen. We stellen dit jaar twee scouts aan om ons hiermee te helpen. Het is een van de manieren om te zorgen voor een bredere representatie van het ontwerpveld.'

'Marian Duf is een van de scouts,' vertelt Ladru. 'Zij heeft de afgelopen tien jaar samen met het Tropenmuseum een project opgezet, waarin jonge makers uit Amsterdam Zuid-Oost een modecollectie ontwerpen die geïnspireerd is op materiaal uit het museumarchief. De resultaten worden groots in het museum gepresenteerd. Dit terugkerende project heeft zich tot een talent-incubater ontwikkeld voor makers met zeer diverse achtergronden, waarvan sommigen doorstromen naar het kunstvakonderwijs.'

'Het mooie van de talentontwikkelingsregeling is dat de ontwerper de ruimte en vrijheid krijgt om iets op te starten dat misschien niet meteen succesvol is, maar pas later van waarde blijkt te zijn. Die ruimte voor experiment is heel waardevol,' benadrukt Ladru. Het Stimuleringsfonds heeft jaarlijks ruim dertig werkbeurzen voor talentontwikkeling te verdelen, terwijl er tegen de tweehonderd ontwerpers en makers een portfolio insturen. De commissie selecteert hieruit zestig inzenders die een voorstel mogen schrijven voor een werkbeurs. Acht van die zestig zijn dit jaar gescout en stromen in deze tweede ronde in, om zodoende de groep aanvragers meer divers te maken.

'De commissieleden kijken hoe de maker zich positioneert, wat de motivatie achter de onderzoeksvraag is en of die aansluit op het portfolio,' vertelt Ladru. 'Het gaat eigenlijk vooral om onderscheidend vermogen,' vult Groeneveld aan.

'Je ziet in het ontwerpveld dat jonge makers steeds minder bevestigd worden in hun discipline,' zegt Ladru. 'Maar als ze meer interdisciplinair gaan werken, wordt het extra belangrijk hoe ze zich in het ontwerpveld positioneren, of ze in hun praktijk meer de autonome of juist de toegepaste kant op gaan.'

'Je moet je als ontwerper snel profileren,' merkt Groeneveld op, 'ook internationaal, die tijdspannen wordt steeds korter. Ontwerpers en makers kunnen bij ons een voucher aanvragen voor deelnamen aan internationale beurzen zoals de Salone di Mobile in Milaan voor de vormgeving, of South by Southwest in de VS voor de digitale cultuur. Het is voor ontwerpers een belangrijke manier om hun internationale blikveld te vergroten en netwerk uit te breiden. Juist voor het meer gevestigde talent, dat al een succesvolle carrière in Nederland heeft opgebouwd, stimuleren we daarnaast talentontwikkeling in een internationale context, door een hoogwaardige samenwerking met een buitenlandse partner te ondersteunen.'

Naast de werkbeurzen voor startende ontwerpers en makers, heeft het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie een keten van regelingen ontwikkeld, waarmee ontwerpers in verschillende fases van hun carrière kunnen worden ondersteund. 'Je ziet dat mensen die eerder een talentontwikkelingsbeurs ontvingen, vervolgens via een open oproep of een van de andere deelregelingen aan hun eerste, wat grotere projecten gaan werken, vaak samen met anderen,' vervolgt Groeneveld. 'Soms benaderen we ontwerpers, waarvan we het werk hebben leren kennen doordat ze al eens een aanvraag deden, voor een specifieke opdracht binnen het programmahuis van het fonds.'

Sinds een aantal jaren organiseert het Stimuleringsfonds een open oproep die specifiek gericht is op professionalisering. Vooral vormgevers hebben daar behoefte aan. Architecten doen die kennis al op tijdens de twee jaar dat ze op een bureau werkervaring opdoen, voor ze zich als architect mogen inschrijven. In de digitale cultuur is de praktijk nog weer anders.

'De vraag waarom die praktijken per discipline zo verschillen, zou nog wel een onderzoek waard zijn,' merkt Groeneveld op.

'De regeling Ruimte voor Talent zijn we gestart vanuit het besef dat de afgelopen acht jaar, door de bezuinigingen, veel artist-in-residence plekken in Nederland zijn verdwenen. Het leek ons daarom goed om verbintenissen tussen ontwerpers en maakplekken, onderzoeklabs, bedrijven, een ziekenhuis, waterschap of bijzondere initiatieven in de stad te ondersteunen. Er is veel behoefte aan dergelijke samenwerkingen en het is een mooie vervolgstap in de talentontwikkeling.'

Voor de open oproep Fresh Perspectives worden ontwerpers aangemoedigd om een partner buiten de eigen discipline te zoeken en daarmee aan een maatschappelijke opgave te werken. 'Ontwerpers moeten zich hier direct tot de markt verhouden en bijvoorbeeld afspraken maken over intellectueel eigendom.' Ook dat is weer een goede leerschool, meent Groeneveld. 'Je merkt dat daar bij startende ontwerpers nog heel weinig kennis over aanwezig is.'

'Bijzonder aan deze regeling is dat ontwerper en partner gezamenlijk aanvragen,' aldus Ladru. 'Dat gaat in twee etappes: in de eerste fase worden een projectplan en een samenwerkingsovereenkomst opgesteld, en voor de tweede fase presenteren ontwerper en partner het plan samen aan de commissie. Dat geeft weer een andere dynamiek aan het aanvraagproces. Eigenlijk zijn we altijd op zoek naar hoe we de aanvragen goed kunnen laten verlopen en zo toegankelijk mogelijk kunnen maken.'

Interview: Lotte Haagsma

Een nieuwe definitie van talent

Passie, liefde en empathie

Een veelheid aan talenten

Blinde vlekken