Rotterdam for RealRotterdam for Real

Going South stelt vragen over (machts)relaties tussen noord en zuid, met zowel historische als actuele referenties. Een van de referenties is Rotterdam-Zuid waar zich al een aantal jaren een ingrijpend proces van gentrificatie voordoet. Going South leidde tot de oprichting van De Raad en de ontwikkeling van een reflectief programma waarin 'het zuiden' gelezen en geïnterpreteerd wordt.

Het ontbreken van de stem van de huidige bewoners in de besluitvormingsprocessen over Zuid was de reden om te onderzoeken of een zogenoemd Schaduwkabinet hierin een rol zou kunnen spelen. Een Schaduwkabinet becommentarieert en adviseert het bestaande beleid en ontwikkelt alternatieven en initiatieven.

Alexandre Furtado Melville (destijds werkzaam als curator bij Het Gemaal op Zuid waar hij het project Wider Perspectives initieerde) en Gyonne Goedhoop (matchmaker VSBfonds) organiseerden diverse gesprekken naar aanleiding van dit project. De wenselijkheid van een Schaduwkabinet werd een terugkerende vraag in die gesprekken, waarin de basis werd gelegd voor wat inmiddels De Raad is gaan heten. De kern wordt gevormd door Ahmed Abdillahi, Sarah Ghedes, Jan Konings, Rianne de Beer en George Booij. Ze wonen allemaal op Zuid, hebben er deels ook hun werk, of hebben er werk over gemaakt.

Ahmed Abdillahi, die ook als postbode werkt, werd in september 2019 geïnterviewd door De Correspondent en deed daar in alle eerlijkheid verslag van wat hem en een groot aantal bewoners van Zuid boven het hoofd hangt: een gedwongen verhuizing omdat de gemeente hun woningen in de Tweebosbuurt wil slopen. De transformatie van Zuid heeft veel weg van bevolkingspolitiek. Het is een grotendeels op statistieken gebaseerde ruimtelijke ontwikkeling die als een mammoettanker voortdendert. Het is een vorm van stadsplanning die doet denken aan de hoogtijdagen van voor de crisisjaren. Een groot verschil met de stadsvernieuwing in de jaren tachtig, toen bewoners wél deel uit maakten van het proces en er voor hen ("voor de buurt") werd gebouwd, niet voor een gewenste toekomstige groep bewoners. Hoe anders lijkt dat nu: Rotterdam-Zuid maakt zich op voor een glorieuze toekomst, maar de huidige bewoners lijken daar nauwelijks deel vanuit te (kunnen) maken.

In een tekst die Ahmed Abdillahi onlangs schreef zegt hij: "Tjeenk Willink had gelijk: zonder tegenmacht is er geen democratie mogelijk. En zolang de gemeente, invloedrijke ambtenaren en de kring daar omheen de tegenmacht niet organiseert, zullen wij, de bewoners van zuid, dat zelf moeten doen. Als betrokken burgers moeten we de handen ineenslaan. We moeten een blok vormen. De stem van de burgers laten horen, die nu vrijwel ontbreekt."

De Raad gaat op zoek naar (nieuwe) vormen van inspraak, reflectie en participatie. In de woorden van de Raad: "Elk gesprek op de hoek van de straat is potentieel voer voor beleidsvorming of voor nieuwsitems. De kappersstoel, het voetbalveld, de slagerij of de krochten van het maatschappelijk middenveld zijn plekken en ruimtes waar meerstemmige perspectieven op burgerschap te vinden zijn. Dit soort perspectieven zijn door een gebrek aan institutioneel gewicht en erkenning niet zichtbaar genoeg en daarmee gevangen in een vorm van informaliteit. De vraag waar wij ons als Raad op gaan richten is tweeledig. Wie heeft toegang tot deze perspectieven en leeft ze daadwerkelijk? En, hoe kun je toegang tot middelen organiseren en invloed uitoefenen ten behoeve van het informele kapitaal van de hedendaagse stad en haar bewoners?"

De Raad ziet dat organisaties die een (grote) rol spelen in het vormgeven van de publieke ruimte in de stad nog te vaak voorbijgaan aan de kwaliteiten en het informele kapitaal van en op Zuid. De Raad ziet daarom een groot belang in de rol van een verbinder tussen bewoners, informele kennis, beleid en bestuur en uitvoering. Een van de manieren om dat te doen is om de beeldvorming over Zuid te veranderen via een Mediaplatform, naar analogie van Grenfell Speaks. Door zelf meerstemmige en kritisch geluiden te produceren, hopen ze zowel de eentonige berichtgeving over Zuid en haar bewoners te doorbreken, als tegenspraak en tegenmacht te organiseren.

Komende tijd worden het mediaplatform en het programma van De Raad verder ontwikkeld.

Voor het derde opeenvolgende jaar vond een uitwisseling plaats tussen Nederlandse en Belgische architecten. Voortbordurend op het thema van de eerdere uitwisseling in België - hergebruik van modernistisch erfgoed - richtte het programma zich dit keer op de omgang met geheugen en geschiedenis in grootschalige stedelijke vernieuwingsprojecten, en meer specifiek in Rotterdam-Zuid. In een tweedaags programma maakten de deelnemers kennis met enkele projecten en de vraagstukken in Zuid, onder meer tijdens een stadswandeling en presentaties van o.a. Jan Konings, Ahmed Abdillahi en Rianne de Beer (leden van De Raad), stadssocioloog Saskia Naafs, OMA en Vitibuck Architects. In een workshop bogen de architecten zich vervolgens over een specifieke case in de wijk Carnisse.

Het programma van dit symposium gaat in op de achtergronden van de scheidslijnen die aan de basis liggen van een Noorden en Zuiden en die deze perceptie in stand houden. Ze zijn het resultaat van een wereldorde die zich niet alleen in de globale geopolitiek maar ook in de micro-omgevingen van de stedelijke ruimtes manifesteert, en die dus niet alleen formele en informele relaties tussen de natiestaten maar ook tussen de lokale gemeenschappen definieert. Wat en wie is 'het Zuiden' vandaag de dag - en is het één of zijn er meerdere 'Zuiden'?

Naast kritische reflectie door (inter)nationale sprekers op een geopolitieke context biedt het programma ook bijdragen vanuit het Rotterdamse Zuid en biedt daarmee een bredere internationale context voor De Raad. Voor de ontwikkeling van het reflectieve programma werken we samen met Angela Dimitrakaki, kunsthistoricus, schrijver, onderzoeker verbonden aan de hedendaagse kunst faculteit van de University of Edinburgh.

The Coming South vond digitaal plaats van 17 tot en met 19 december 2020, bekijk hier de video-opnamen van het programma.