Ontwerpplatform
Bas van de Poel en Astin le Clercq
Bas van de Poel was verantwoordelijk voor de samenstelling (samen met Marina Otero Verzier), het grafisch en ruimtelijk ontwerp (samen met Astin le Clercq) van de tentoonstelling _Malware _(2019), over de ontwikkeling en impact van computervirussen.
Malware: impressie van de tentoonstelling
Malware
Hoe verbeeld je een fenomeen dat zich het liefst onopgemerkt manifesteert? 'De eerste computervirussen hadden vaak nog wel een visuele verschijningsvorm,' vertelt Bas van de Poel, 'maar naarmate de virussen een grotere economische en politieke impact kregen, werden ze steeds onzichtbaarder. De effecten van die onzichtbare virussen zijn daarom geïllustreerd met beelden van visual artist Jack Featherstone van Tomorrow Bureau. Zijn geavanceerde high-res renders werden in de tentoonstelling gecombineerd met fragmenten uit bestaande documentaires over de geopolitieke impact van de virussen.' Van de Poel organiseerde eerder een online tentoonstelling over het onderwerp: 'Er zitten soms opvallende verhalen achter het ontstaan van de virussen. Zo is het Melissa-virus, dat voor miljoenen euro's aan schade heeft berokkend, vernoemd naar de favoriete stripper van de maker.'
De tentoonstelling was te zien op de derde verdieping van Het Nieuwe Instituut. Deze ruimte bestaat uit een aantal lange gangen die de gehele breedte van de verdieping overspannen. 'Die gangen corresponderen mooi met de eindeloze servergangen in datacenters,' vertelt Astin le Clercq. 'We zochten naar een vormentaal die paste bij het onderwerp. We bouwden deze op uit bestaande stellingkasten die opnieuw geconfigureerd werden. In de ruimte klonk een soundtrack, geïnspireerd op het drukkende, zoemende geluid van serverventilatoren. We hielden de ruimte vrij duister, met alleen een lage verlichting, wat de dystopische sfeer nog versterkte.'
De tentoonstelling was opgebouwd als een tijdslijn: van de eerste computervirussen, naar een steeds snellere verspreiding via het internet en uiteindelijk de vergaande geopolitieke impact die de meest recente generatie virussen kan hebben. 'Naarmate we meer afhankelijk van technologie worden, krijgen de virussen een grotere impact op ons dagelijks leven,' aldus Van de Poel. 'Digitale technologie heeft een steeds verstrekkender en ingrijpender invloed op de fysieke wereld.' De tentoonstelling eindigt dan ook met een beeld van het menselijke lichaam. De term 'computervirus' refereert direct aan het menselijk lichaam. De eerste computervirussen ontstonden in de tijd dat het aidsvirus om zich heen greep. 'Waar het computervirus in het begin alleen maar een analogie van een biologisch virus was, is de impact tegenwoordig steeds meer fysiek en bedreigt ook het menselijk lichaam.'
Het computervirus begon eind jaren tachtig als onschuldige grap onder nerds, maar is inmiddels uitgegroeid tot een digitaal wapen van geopolitiek belang. De designpraktijk die achter virussen schuilgaat blijft vaak verborgen, maar wordt in de tentoonstelling _Malware _juist uitgelicht. Emulatiesoftware, archiefmateriaal en artistieke interpretaties verbeelden verschillende momenten in de transitie van hobbywerk naar ingrijpende vormen van cybercriminaliteit op internationale schaal. Zo wordt de paradox van de 'schoonheid' en complexiteit van dit soort technologie zichtbaar gemaakt: hoe slimmer het ontwerp van een virus in elkaar zit, des te schadelijker zijn de mogelijke gevolgen.