Natuur & Ruimtelijk OntwerpNatuur & Ruimtelijk Ontwerp

Velsen, Noord-Holland
Bureau B+B stedebouw en landschapsarchitectuur in samenwerking met Erick de Lyon

Het Wijkeroogpark, aangelegd in de jaren 60, is met de komst van de Velsertunnel in tweeën gedeeld. Bureau B+B kreeg de opdracht om het park een samenhangende recreatieve en ecologische structuur te geven, door de bestaande versnippering zoveel mogelijk op te heffen. De ontwerpers nemen de benedenloop van de vroegere Scheybeek, die niet meer herkenbaar was als beek, als rode draad voor hun ontwerp. De beek werd oorspronkelijk niet alleen gevoed door zoetwater uit de omgeving, maar stond ook onder invloed van eb en vloed. Met het herstellen van de Scheybeek en het creëren van een eb- en vloedzone keert een dynamisch brakwater milieu terug in het gebied.

Om de geschiedenis en het verhaal van het landschap zichtbaar te maken, vormt de historische Scheybeek samen met een nieuw voet- en fietspad de spil van het langgerekte park. Er is bewust gekozen voor het herstellen van de beek als een nieuw en autonoom element in een betonnen beekprofiel. In de benedenloop mengen zout- en zoetwater en ontstaan kansen voor specifieke dier- en plantensoorten: een nieuw natuurgebied.

De beek overstroomt binnen een nieuwe natuurlijke oever. Door een waterdichte kleilaag blijven grond en oevers altijd drassig. Door de aanvoer van zoetwater en de overstroming van brakwater ontstaan er gradiënten in de zoutconcentratie van het water.

Belemmeringen
Door een coupure in de dijk zou water uit het Noordzeekanaal vrij naar het park kunnen stromen en visa versa. In het Voorlopige Ontwerp gaf Rijkswaterstaat toestemming voor deze coupure. In een latere fase kwamen ze hier echter weer op terug. De waterkering mocht niet worden doorsneden.
In het plangebied bevinden zich verder zware kabels, leidingentracés en de tunnelbak van de Velsertunnel. Het beekelement moet daarom onder voldoende afschot komen te liggen. Daar waar de beek de kabel- en leidingentracés kruist, ontstaat namelijk een conflict met de hoogteligging van de kabels en leidingen. De kavels en leidingen kunnen niet worden verplaatst, zowel in verband met de hoge kosten als het gebrek aan schuifruimte.

Omgang met belemmeringen
Ter vervanging van de coupure door de dijk is voor de aanleg van een vishevel gekozen. Hierdoor hebben zowel het zoute water als de vissen vanuit het Noordzeekanaal alsnog vrije doorgang naar het park. Het nieuwe brakwatermilieu is daarmee zowel voor de flora als de fauna gerealiseerd. Daar waar kabels, leidingen en beek elkaar kruisen is een bijzondere duikerconstructie gemaakt op basis van de Wet van communicerende vaten. Het water uit de beek stroomt daar nu onder de kabels en leidingen door.

Leermomenten
In het ontwerp is bewust geen eindbeeld bepaald. De ontwerpers willen een nieuw, natuurlijk proces in gang zetten. Achteraf gezien is er tijdens het ontwerpproces onvoldoende nagedacht over de consequenties voor het beheer. Daardoor bestaat er onduidelijkheid over het beheer en is het budget ontoereikend. Het vastleggen van beheersuitgangspunten en het bijbehorende beheersbudget is essentieel. Hier had in de ontwerpfase meer aandacht voor moeten zijn.

Succesfactoren
De vormgeving van de beek als autonoom object zorgt voor een zeer sterk beeld. De beek heeft daarmee ook een duidelijk verbindende functie gekregen. De nieuwe natuur die met deze ingreep is ontstaan is van bijzondere toegevoegde waarde. Het waterschap waardeerde de ingreep en het ontstaan van een brakwatermilieu, ook omdat vissen hierdoor zowel in het Noordzeekanaal als in de beek kunnen leven. Het waterschap werd een medestander in het proces en verstrekte subsidies voor het project.

• Looptijd: 2004 - heden
• Groote: 19 ha
• Schaalniveau: Gebied
• Status: uitgevoerd
• Opdrachtgever: Gemeente Beverwijk
• Stakeholders: Rijkswaterstaat | Waterschap | omwonenden
• Gebruikers: Omwonenden, recreanten in het algemeen en specifieke groepen (skaters)