Natuur & Ruimtelijk OntwerpNatuur & Ruimtelijk Ontwerp

Waterland, Gemeente Amsterdam (tussen Broek in Waterland en de ring A10 noord)
Vista Landschapsarchitectuur en Stedenbouw

Het project Volgermeerpolder toont een vernieuwende omgang met de sanering van vuilnisstorten. In het plan wordt gezorgd voor een veilige, sobere en doelmatige inkapseling van het vuil. In plaats van gebruik te maken van de gangbare methode van sanering, waarbij door gebruik van folies en een dik grondpakket een 'fremdkörper' in het landschap ontstaat, ontwierp Vista in het voormalige hoogveengebied een landschappelijke inpassing. Midden in het bijzondere (Nationale) landschap van Waterland ontstaat zowel een nieuw veengebied van grote ecologische waarde, als ook een aantrekkelijk recreatief landschap. De hoge rug van het gebied biedt een wijds uitzicht over het vernieuwde landschap.

Op het ingebedde en met folie afgedekte vuil wordt een nieuw landschap van dijken en bekkens op verschillende hoogtes ontworpen. Doordat het regenwater wordt vastgehouden zal het veen zich in de bekkens op verschillende manieren en snelheden ontwikkelen. Als de veenlaag volledig ontwikkeld is, zal deze laag een tweede natuurlijke afdichting vormen, op de folie.

Het historische hoogveenlandschap wordt op een eigentijdse manier teruggebracht: een hoge droge rand met weide, natte zuiveringsgebieden en ertussen bekkens waarin de ontwikkeling van (hoog)veen gestimuleerd wordt.

Het chemische afval wordt met een waterdichte folie afgedekt; vervuild grondwater kan niet afstromen. Erboven ontstaat een verhoogd water- en veenlandschap. Water verhindert de boomgroei en geeft zo ook bescherming tegen mogelijke beschadiging van de folie.

Belemmeringen
De opdrachtgever en stakeholders waren onbekend met veenvorming als oplossing voor het voorliggen probleem en men was onzeker over het resultaat. Ze moesten dus overtuigd worden. De ontwerpoplossing liet zich aanvankelijk lastig combineren met de geëiste sobere en doelmatige aanpak.Vanuit de financieringskant (met name het ministerie van VROM) werd een zeer strikte scheiding tussen saneringstechnische maatregelen en toegevoegde maatregelen gehanteerd. De sanering had voor de omwonenden al veel te lang op zich laten wachten. Men kon zich geen fouten veroorloven. Alle voorstellen waren hierdoor in eerste instantie verdacht en werden pas bij bewezen kostenbesparende werking of aanvullende financiering geaccepteerd.

Omgang met belemmeringen
De ontwerpers hebben het accent gelegd op de mogelijkheid om iets heel bijzonders te maken van deze locatie in het door omwonenden en gemeente zeer gewaardeerde Waterland. Op die manier kon de opdrachtgever overtuigd worden van een hoger ambitieniveau. Hierbij hoorde ook een permanente rol van de landschapsarchitect. Deze was betrokken bij alle fasen van het project, van conceptontwikkeling tot en met de uitvoering. De integrale onderbouwing van het verhaal werd essentieel voor de acceptatie van het plan. Stakeholders werden steeds enthousiaster over de afdekking met veen, dat uiteindelijk als een 'natural cap' de werking van de folies (50 jaar garantie) kan overnemen. Met het Centre for Wetland Ecology (CWE) werd een wetenschappelijk onderzoeksprogramma opgezet, gericht op het creëren van verschillende uitgangssituaties en het monitoren van het verlandings- en veenvormingsproces. De resultaten worden op dit moment meegenomen in de vormgeving van eindafwerking en natuurbeheer.

Leermomenten
Belangrijk voor het uiteindelijke succes waren de verbindende elementen in het proces: een verbeeldend en bindend ontwerp, integrale en langdurige betrokkenheid bij de ontwerpers, een eigen opdracht voor de landschapsarchitect en het opbouwen van vertrouwensvolle relaties met alle projectpartners.

Succesfactoren
Het sterk tot de verbeelding sprekende en flexibele concept heeft sturend gewerkt in het proces. De ligging dichtbij de stad Amsterdam en de betekenis van Waterland voor de omwonenden waren een voordeel.
Het nemen van eigen initiatief is uitermate belangrijk geweest. Er is gelobbyd voor de verbreding van de oorspronkelijke doelstellingen en daarbij is steeds de nadruk gelegd op het benutten van de unieke kansen.
De langdurige en integrale betrokkenheid van de ontwerpers, vanaf het eerste idee tot en met de begeleiding van de uitvoering, zijn cruciaal geweest. De landschapsarchitect had gedurende het proces een eigen opdracht en kon daardoor onafhankelijk opereren.Door te werken vanuit enthousiasme, betrokkenheid en inhoudelijke kennis kon een goede relatie worden opgebouwd met opdrachtgever en projectpartners. Het meedenken over oplossingen voor technische problemen heeft die band versterkt. De integrale rol van de landschapsarchitect heeft geleid tot een consistent en robuust plan.

• Looptijd: 2000 - 2011
• Grootte: 100 ha
• Schaalniveau: gebied
• Status: uitgevoerd
• Opdrachtgever: milieudienst Gemeente Amsterdam | Stadsdeel Amsterdam-Noord
• Stakeholders: adviescombinatie Volgermeer (Tauw en Witteveen & Bos) | Bouwcombinatie Volgermeer (De Vries & Van de Wiel en Boskalis Markus)
• Gebruikers: wandelaars, fietsers en vaar-recreanten + wetenschappelijk onderzoek naar verlanding en veenvorming + planten: hoogveen