Natuur & Ruimtelijk OntwerpNatuur & Ruimtelijk Ontwerp

Bernhoven, Uden en het Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch (pilots)
STUDIO 1:1 in samenwerking met DS landschapsarchitecten

Het project De Biologische Klok zet de aanwezige natuur rondom een ziekenhuis in voor het welzijn van de patiënten. Het project leunt daarbij op de theorieën van de 'Healing Environment', die onder meer uitgaan van een positieve invloed van natuur op het welbevinden en de genezing van patiënten. Tot nu toe worden deze theorieën vooral binnen de gebouwen van ziekenhuizen toegepast. Dit project focust op de verbinding tussen binnen en buiten. De ontwerpers zien het ritme van de natuur als een belangrijke factor in het genezingsproces, die juist in de strak georganiseerde wereld van een ziekenhuis verloren gaat. De ontwerpers maken deze 'biologische tijd' beter zichtbaar en ervaarbaar voor de patiënt die in het ziekenhuis verblijft.

Door het zichtbaar maken van natuurlijke activiteiten van dieren en planten kunnen patiënten, ondanks de sterk geregisseerde tijd in ziekenhuizen, de natuurlijke biologische tijd blijven ervaren. Als model voor dit idee staat de Biologische Klok, een object waarmee de activiteiten en het natuurlijke ritme van dieren en planten verbeeld wordt. De Klok verbindt de abstracte tijd met het natuurlijke ritme van dieren.

Belemmeringen
Het was een uitdaging om de externe deskundigen, een ecoloog en medici, te betrekken en mee te laten denken met de visie van Eveline Visser (STUDIO 1:1). Het was eveneens moeilijk potentiële opdrachtgevers te overtuigen van de meerwaarde van het project: de positieve bijdrage van het project aan het welzijn van de patiënt.

Omgang met belemmeringen
Door externe deskundigen (een medicus van het Erasmus MC in Rotterdam en een architect en een omgevingspsycholoog van Kopvol Architecture & Psychology) vanaf het begin bij het onderzoek te betrekken, werd in oplossingen gedacht in plaats van problemen. De ontwerpers organiseerden twee workshops waarbij in spelvorm werd nagedacht over de inzet van de natuur rondom het ziekenhuis voor het welzijn van de patiënt. Zo werden de deelnemers uitgedaagd om buiten de grenzen van hun eigen discipline gezamenlijk na te denken over mogelijke oplossingen.

Bij de implementatie van het onderzoek bleek de aanpassing van het groen rondom een ziekenhuis te complex voor de betrokken ziekenhuizen. Om die reden hebben de ontwerpers zich gericht op de verbeelding van de uitgangspunten van het project, met de vormgeving van de Biologische Klok. De mogelijkheden van landschappelijke aanpassingen kunnen aan de hand van dit object toegelicht worden, bijvoorbeeld aan de kunstcommissies van ziekenhuizen. De ontwerpers hopen hiermee alsnog potentiële opdrachtgevers te enthousiasmeren voor het project

Leermomenten
De ervaring heeft geleerd dat de Biologische Klok voor de verbeelding van het project van enorme waarde is. Door het ontwikkelen van dit concrete object stegen interesse en betrokkenheid bij potentiële opdrachtgevers. Ze denken nu mee over de praktische toepassing van het gedachtegoed in de omgeving van hun ziekenhuis. Het betrekken van externe deskundigen vereist een specifieke aanpak. Het denken vanuit de eigen discipline en de eigen positie kon door het spel doorbroken worden. Deze vorm dwong de deelnemers om na te denken over een gemeenschappelijk doel.

Succesfactoren
Het honoreren van de onderzoekssubsidie van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie gaf de mogelijkheid om DS landschapsarchitecten en externe deskundigen (een medicus, een architect en een omgevingspsycholoog) als samenwerkingspartner bij het project te betrekken. De nominatie voor prijzen en exposities gaven extra publiciteit aan het idee en de Biologische Klok. Hieruit volgden de opdrachten van twee ziekenhuizen.

• Looptijd: 2012 - 2014
• Grootte: Variabel
• Schaalniveau: Landschappelijk, gebouw en object
• Status: Strategie- en pilotproject
• Opdrachtgever: Eigen initiatief: Master 'Information Design' DAE (2012) | Stimuleringsfonds Creatieve Industrie (2013)
• Bernhoven, Uden en Jeroen Bosch Ziekenhuis, Den Bosch (2014)
• Stakeholders: Erasmus MC (medicus Chronobiologie) | Kopvol Architecture & Psychology
• Gebruikers: Patiënten << personeel << bezoekers van ziekenhuizen