Natuur & Ruimtelijk OntwerpNatuur & Ruimtelijk Ontwerp

Agniesebuurt en Provenierswijk, Rotterdam
Stichting De Natuurlijke Stad m.m.v. Bureau Stadsnatuur Rotterdam / ruimtelab

Door buurtbewoners actief te betrekken bij de ontwikkeling van het ecosysteem, vergroot 7Seasons de biodiversiteit en leefbaarheid van een wijk. Deze strategie gaat ervan uit dat er draagvlak bij bewoners ontstaat door meer begrip van 'natuur'. Zeven inheemse dieren en plantensoorten zijn aangewezen als 'ambassadeurs', zij vormen de verbeeldende drager van de strategie. Voor deze zeven soorten worden in even zoveel jaren ruimtelijke maatregelen getroffen, zodat zij zich in de wijk kunnen nestelen.

In de Agniesebuurt en Provenierswijk wordt de stadsnatuur versterkt door tijdelijke ruimtelijke maatregelen te treffen op of aan in onbruik geraakte gebouwen in de wijk zoals de Hofbogen, een voormailge spoorlijn. Het gaat hierbij om groene gevels, een omsloten tuin en een kindvriendelijke route; kleinschalige ingrepen die samen met betrokken wijkbewoners worden uitgevoerd en onderhouden. Het project is gestart op 'almost no-budget'-basis. Voor kleine deelprojecten worden fondsen gezocht, zo ontstaat er gaandeweg budget. Meerdere kleine maatregelen en deelprojecten vormen samen één groot project.

Belemmeringen
Er heerst onzekerheid over de status van de Hofbogen: de eigendomsverhoudingen zijn complex en geoorloofd gebruik en investeringsmogelijkheden zijn en blijven onduidelijk. ProRail spuit, als beheerder van het dak van de Hofbogen, gif om spontane plantengroei tegen te houden. Als dit niet zou gebeuren, zou als vanzelf een grote verscheidenheid aan planten- en diersoorten ontstaan. Ook bleek het lastig om investeerders en geldschieters te vinden. Dit kwam omdat er geen fondsen zijn die het versterken van stadsnatuur als doelstelling hebben. Ook voor de gemeente is dit geen doelstelling. De deelgemeente bleek wel bereid om een deel van het plan te financieren, mede door de combinatie vergroening en burgerparticipatie. Daarnaast ontbrak het de initiators en ontwerpers bij de start van het project aan specifieke ecologische kennis. Eind 2014 is door betrokken partijen besloten het dak van de Hofbogen provisorisch te renoveren. 7Seasons lobbied nu voor een dichtingtechniek die het mogelijk maakt het dak te laten begroeien. Zo kan er stadsnatuur ontstaan die op termijn (als er substantieel meer geld beschikbaar komt) een openbaar park kan worden.

Omgang met belemmeringen
In de onzekerheid over de toekomst van de Hofbogen zagen de ontwerpers juist een kans voor het ontwerpen van tijdelijke oplossingen. Het project werd in meerdere kleine, deelprojecten opgedeeld. Zo werd het makkelijker om instanties en omwonenden te verleiden tot deelname en om de projecten met minimale financiële middelen te realiseren. De ontoereikende ecologische kennis bij de ontwerpers werd door (gesubsidieerd) ontwerpend onderzoek aangevuld. Doel van dit onderzoek was het concreet - en desnoods zonder budget - kunnen uitvoeren van een project.

Leermomenten
Tijdens het ontwerpend onderzoek is veel aanvullende kennis opgedaan. De kennis over lokale plantensoorten werd vergroot. Daarnaast werd technische kennis over het maken van nestkasten en insectenhotels verworven. Er is geëxperimenteerd met watersystemen voor de verticale geveltuinen.

Succesfactoren
Wat de ontwerpers tot nu toe bereikten werd vooral gerealiseerd door hun vermogen om kennis van ecologen en beleidsmakers te verbeelden en zichtbaar te maken. Een eerst als stakeholder betrokkene partij, de Deelgemeente, ontwikkelde zich tot opdrachtgever.

• Looptijd: 2012 - 2019
• Grootte: 15 ha
• Schaalniveau: wijk
• Status: gedeeltelijk in uitvoering
• Opdrachtgever: Eigen initiatief | Deelgemeente Noord (vanaf 2014 voor onderdelen van het project)
• Stakeholders: Deelgemeente Noord | woningcorporatie Havensteder | buurtbewoners
• Gebruikers: Buurtbewoners + inheemse dieren en planten