Where’s Elzas?Where’s Elzas?

Hermine Giefing-Elzas en haar echtgenoot Abraham Elzas gingen graag op reis. Er is weinig bekend over hun reizen, maar de vakantiefoto's zijn op verschillende plaatsen in Europa genomen en zouden wel eens nog onbekende bronnen en fascinaties van Hermine en Abraham bloot kunnen leggen. In het kader van Architectuur Dichterbij, start het Nieuwe Instituut met een publiek onderzoek naar deze privé-beelden in de hoop niet alleen nieuwe inzichten op te doen over Abraham Elzas en Hermine Giefing-Elzas, maar ook nieuwe verbindingen te kunnen leggen tussen de honderden archieven, waaruit de Rijkscollectie is opgebouwd. Het Nieuwe Instituut nodigt hierbij geïnteresseerden uit de beelden te analyseren en nog onbekende geschiedenissen bloot te leggen.

Abraham was de architect van de Lekstraatsynagoge in Amsterdam en werkte aan de Bijenkorf van Marcel Breuer in Rotterdam. Tijdens een recente inventaris bleek een belangrijk deel van het archief van Elzas te bestaan uit vakantiefoto's, die op basis van meta-datering tot mogelijk nieuwe verbindingen met andere archieven kunnen leiden, zoals het archief van Nelly en Theo van Doesburg. Abraham Elzas was jarenlang 'de hand' van Theo en Nelly en heeft ondermeer bijgedragen aan de totstandkoming van het Van Doesburghuis in Meudon. Hermine Giefing-Elzas heeft jarenlang gewerkt in datzelfde huis voor Nelly van Doesburg.

Door deze foto's uit het archief Elzas beschikbaar te stellen kunnen ze worden gebruikt voor een online expeditie voor 'globetrotters in quarantaine'. Met gebruik van Open Source INTelligence (OSINT), kan er hopelijk nieuwe informatie worden verbonden aan deze intrigerende, maar weinig verhullende vakantiefoto's. Het instituut is van mening dat de waarde van een archief als dat van Elzas allereerst ligt in hoe het kan worden benut voor onderzoek. Niet de individuele beelden zijn van belang, de werkelijke waarde schuilt in de mogelijkheid betekenisvolle relaties tussen de beelden en archieven onderling mogelijk te maken.

Van belang hiervoor is de onderzoeksmethode van collectieven als Bellingcat en Forensic Architecture, die OSINT gebruiken om internationale conflicten te onderzoeken en oorlogsmisdaden te onthullen. Kunnen die methodes ook worden gebruikt om een nieuw perspectief te werpen op foto's uit archieven, die vervolgens aanknopingspunten biedt voor weer nieuwe verhalen?

In een online tutorial legt Toon Koehorst - van het ontwerpduo Koehorst in 't Veld - uit hoe de methode gebruikt kan worden en hoe het onderzoek zich verhoudt tot de tentoonstelling _Atelier Nelly & Theo van Doesburg_, die later dit jaar zal openen.

De even publieke als collectieve onderzoeksmethode OSINT biedt de mogelijkheid het erfgoed-domein te democratiseren, want het stelt iedereen in staat als co-onderzoeker betrokken te zijn en nieuwe narratieven te ontwikkelen, die de Rijkscollectie verrijken met nieuwe invalshoeken.

Dit project is onderdeel van _Architectuur Dichterbij_, een zesjarig programma met als doel de houdbaarheid, bruikbaarheid en zichtbaarheid van de Rijkscollectie voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw te verbeteren. Architectuur Dichterbij kijkt vanuit nieuwe perspectieven naar de verzameling archieven om op die basis het verzamelbeleid te herformuleren en nieuwe noties aan te reiken met betrekking tot de waardering van historische bronnen.