Meerstemmige StedenMeerstemmige Steden

Meerstemmige Steden staat in het teken van de toekomst van de stad en de noodzaak om fundamenteel anders over de waarden achter stadsontwikkeling te denken. Het oorspronkelijke geplande symposium verviel ten gevolge van de tijdelijke sluiting van Het Nieuwe Instituut en vond in plaats daarvan plaats in de vorm van een online gesprek.

Het gesprek was te volgen via zoom, op 26 maart van 13:00 tot 14:30.

Moderator Farid Tabarki gaat in gesprek met Frank van den Beuten, (inhoudelijk projectmanager Omgevingsvisie, gemeente Amsterdam), John de Ruiter (adviseur Next City, gemeente Rotterdam), Vivianne Buteijn (beleidsadviseur maatschappelijk beleid, gemeente Dongen), Arjen Vedder (planoloog, gemeente Zwolle) en Martin Verwoest (stedenbouwkundig supervisor, gemeente Leiden).

Farid Tabarki schrijft naar aanleiding van het online gesprek met beleidsmakers van de steden Rotterdam, Amsterdam, Dongen, Leiden en Zwolle dat op 26 maart plaatsvindt, een artikel over de processen, waarden en knelpunten achter de stedelijke omgevingsvisies. Lees deze tekst hier.

De presentaties van Martien Kuitenbrouwer (public mediator) en Paul Gerretsen (agent van de Vereniging Deltametropool) worden vervangen door een uitgeschreven dialoog tussen hen beiden over de processen achter de invoering van de Nieuwe Omgevingswet. Beiden teksten worden eind april gepubliceerd in dit web dossier. geschreven door Klaas Kuitenbrouwer. Lees deze tekst hier.

In 2024 moeten alle steden in Nederland een nieuwe omgevingsvisie hebben ontwikkeld: de lokale vertaling van de nieuwe omgevingswet die aanzienlijk minder regels kent dan vroeger. Hierbij moet rekening gehouden worden met vraagstukken als energietransitie, circulaire economie, ecologie en sociale ongelijkheid. De complexiteit van deze opgaven vraagt om een integrale en inclusieve benadering van de stad. Een benadering die meer door onderliggende waarden, dan door regels zal worden bepaald.

Tijdens het symposium op 26 maart 2020 zou worden gereflecteerd vanuit actueel en historisch perspectief op de toekomst van de stad en de noodzaak om op een fundamenteel andere manier over de waarden achter stadsontwikkeling te denken, in respons op de klimaatcrisis. Verwacht eerlijke verhalen, inspirerende en inzichtgevende lezingen, hands-on workshops en good practices.

Meerstemmige Steden is opgezet als symposium voor stedenbouwers, planologen, architecten, onderzoekers, kunstenaars, strategen en adviseurs die werken aan de omgevingsvisie van hun stad of gemeente. Het symposium werd georganiseerd door Het Nieuwe Instituut, gemeente Amsterdam, Vereniging van Nederlandse Gemeenten en Vereniging Deltametropool.

Dit programma komt te vervallen ten gevolge van de recente ontwikkelingen rondom Covid-19.

• 09.30 - 10.00 Inloop
• 10:00 - 10:10 Welkom door moderator Farid Tabarki en korte interviews met de organiserende partijen.
• 10:10 - 10:20 _Values for Survival _
  Prof. dr. Caroline Nevejan

Caroline Nevejan, Chief Science Officer gemeente Amsterdam en verantwoordelijk voor Values for Survival, het publieke onderzoeksprogramma rond de Nederlandse bijdrage aan de 17e Internationale Architectuurtentoonstelling over de praktische urgentie van zowel de Gemeentelijke Omgevingsvisie (GOVI), als de veelomvattende ecologische en sociale realiteit die vraagt om directe acties.

• 10:20 - 10:40 Habitat. Ecologisch denken in architectuur
  Dirk van den Heuvel

Dirk van den Heuvel, hoofd van het Jaap Bakema Study Centre bij Het Nieuwe Instituut toont en bespreekt origineel archiefmateriaal van enkele historische momenten waarop ecologische en sociale waarden hun stempel drukten op stedelijke planning en ontwikkeling. Daarbij gaat hij met name in op zijn nieuwste boek _Habitat. Ecology Thinking in Architecture _(nai010 publishers, 2020).

• 10:40 - 10:55 Ontstaan van de Nationale Omgevingsvisie
  Dagmar Keim

Dagmar Keim, strategisch beleidsadviseur bij de afdeling Ruimte en Duurzaamheid bij de gemeente Amsterdam en vanaf 2015 betrokken bij de Nationale Omgevingsvisie presenteert een korte geschiedenis van het ontstaan van de NOVI, die het kader vormt voor de Gemeentelijke Omgevingsvisies. Daarbij kijkt ze ook naar de Europese context waarin deze ontwikkelingen plaats vonden.

Who is We? de Nederlandse bijdrage aan La Biennale di Venezia vertrekt bij de onderzoeken en praktijken van architect Afaina de Jong en kunstenaar Debra Solomon. Waar De Jong zich met Multiplicity of Other expliciet richt op de waarde van het anderszijn en het omarmen van het verschil tussen mensen, richt Solomon haar aandacht op de ecologie en het niet-menselijke leven in de stad (Multispecies Urbanism).

• 11:00 - 11:10 Multispecies Urbanism
  Debra Solomon

Debra Solomon, kunstenaar en onderzoeker over _Multispecies Urbanism _en het belang van de bodem en het bodemleven voor de ontwikkeling van de stad als habitat voor menselijke en meer-dan-menselijke bewoners.

• 11.10 - 11.20 Multiplicity of Other
  Afaina de Jong

Afaina de Jong, architect en onderzoeker over _The Multiplicity of Other, _de dominantie van een eenzijdige blik op de stad en het belang van een perspectief op stedenbouw dat 'anders' is: vrouwelijk, van kleur, queer en multispecies.

Zowel bij de ontwikkeling van omgevingsvisies als bij de vertalingen hiervan naar daadwerkelijk ruimtelijke planning, spelen kaarten een centrale rol. Ze helpen bij de articulatie van vragen, ondersteunen bij de formulering van ideëen en bij het vastleggen van besluiten. Maar welke informatie dragen deze kaarten? Welke vragen sturen het verzamelen van data en hoe subjectief is dit proces?

• 11.20 - 11.35 Subjectieve Atlassen
  Annelys de Vet

Volgens Annelys de Vet, hoofd Disarming Design van het Sandberg Instituut worden de meeste kaarten gepresenteerd vanuit een top-down overzicht. De Vet toont hoe kaarten echter ook bottom-up gemaakt kunnen worden, vanuit andere waarden en perspectieven.

• 11.35 - 11:50
  Paul Gerretsen

Paul Gerretsen, agent van de Vereniging Deltametropool en betrokken bij tal van grote ruimtelijke opgaven in Nederland, toont hoe dezelfde data vanuit verschillende vraagstellingen kunnen leiden tot andere interpretaties, en wat de kaarten waartoe dit resulteert over elkaar te zeggen hebben.

• 12.00 - 12.45 Lunch

De nieuwe Omgevingswet kent aanzienlijk minder regels dan vroeger. De complexiteit van de huidige opgaven vraagt daarbij om een integrale en inclusieve benadering van de stad. Samen dwingt dit tot een ander proces van planontwikkeling dan waar de meeste steden aan gewend zijn. Wat zijn de valkuilen? Hoe zijn die te vermijden? En hoe kunnen vastgelopen processen worden losgetrokken?

• 12.45 - 13.05 Werken in onzekere interafhankelijke omgevingen
  Martien Kuitenbrouwer

Martien Kuitenbrouwer**, **public mediator, over strategisch omgevingsmanagement, reflexen tot risicobeheersing en het opbouwen van vertrouwen: essentieel bij het werken in onzekere, interafhankelijke omgevingen.

• 13.05 Steden helpen steden
  Workshopsessies Meerstemmige Steden

Beleidsmakers van Rotterdam, Amsterdam, Dongen, Leiden en Zwolle presenteren kort de stand van zaken met betrekking tot hun stedelijke omgevingsvisies, met aandacht voor de processen, waarden en werkwijzen die worden gehanteerd.

Hierop volgen workshopsessies in twee rondes, waarin de deelnemers de presenterende steden (en impliciet zichzelf) helpen bij het in beeld krijgen van de voornaamste knelpunten. Hoe kunnen gekozen waarden tot ruimtelijke plannen leiden? Welke processen helpen daarbij, en welke zitten in de weg?

• 15:20 - 15:30 Reflectie en samenvatting door Farid Tabarki
• 15:30 - 17.00 Borrel

Meerstemmige Steden vindt plaats in de context van _Who is We?_, de Nederlandse bijdrage aan de 17e Internationale Architectuurtentoonstelling van La Biennale di Venezia (van 29 augustus tot en met 29 november 2020). Op uitnodiging van Het Nieuwe Instituut geeft prof. dr. Caroline Nevejan, Chief Science Officer van de Gemeente Amsterdam vorm aan het publieke onderzoeksprogramma, getiteld Values for Survival.

Paul Gerretsen Paul Gerretsen is agent van de Verenging Deltametropool. Daarnaast is hij betrokken bij tal van grote ruimtelijke opgaven in Nederland. Eerder was hij gedurende tweeëneenhalf jaar inhoudelijk en organisatorisch verantwoordelijk voor Atelier Zuidvleugel, een tijdelijk experiment voor het ontwerpen en plannen op de schaal van de Zuidvleugel van de Randstad. Tot 2007 werkte hij bij Maxwan Architects and Urbanists aan zowel stedenbouwkundige als regionale planningsprojecten. Voorbeelden hiervan zijn het prestigieuze masterplan voor een uitbreiding van Londen in Oostelijke richting met 11.000 woningen en de studie Target Deltametropool voor het ministerie van VROM.

Dirk van den Heuvel Dirk van den Heuvel is Universitair Hoofddocent aan de TU Delft en geeft leiding aan de leerstoel Woningbouw van de afdeling Architectuur. Hij is tevens Hoofd van het Jaap Bakema Study Centre bij Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. Zijn expertise betreft de moderne architectuur en stedenbouw van de naoorlogse periode van de twintigste eeuw. In 2017 ontving hij van Harvard University een Richard Rogers Fellowship voor zijn onderzoek naar naoorlogse woningbouw en de verzorgingsstaat.

Van den Heuvel was curator van de Nederlandse bijdrage aan de Architectuurbiennale in Venetië in 2014. Hij was eerder curator van verschillende nationale en internationale tentoonstellingen, waaronder Art on Display 1949-69 in het Gulbenkian Museum in Lissabon. Publicaties van zijn hand zijn Jaap Bakema and the Open Society (Archis, 2018) en Architecture and the Welfare State (Routledge, 2015). Zijn nieuwste boek gaat over ecologische ontwerpbenaderingen: Habitat. Ecology Thinking in Architecture (nai010 publishers, 2020).

Afaina de Jong Afaina de Jong verkent als architect de grenzen van kunst, populaire cultuur en architectuur in een internationaal en intersectioneel discours. Daarbij integreert zij theorie en onderzoek met design. Nadat zij enige tijd werkzaam was bij gerenommeerde internationale architectenbureaus, richtte De Jong in 2005 AFARAI op. Dit in Amsterdam gevestigde architectenbureau is gespecialiseerd in ruimtelijk ontwerp en strategie, met de onderliggende intentie om de stemmen van mensen en culturele stromingen die niet traditioneel in de architectuur vertegenwoordigd zijn ruimtelijk vorm te geven. Met behulp van vormen, taal, kleuren en patronen streeft de studio naar een meer holistische en inclusieve beleving van ruimte.

Onder de noemer The Multiplicity of Other ontwikkelt De Jong projecten waarmee ze dominante paradigma's in de architectuur reconstrueert naar het hedendaagse stadsleven om zo 'de ander' - onder andere vrouwen, mensen van kleur, LGTBQ - te verkennen vanuit een interdisciplinair en intersectioneel standpunt, op alle niveaus. Met The Multiplicity of Other ontwikkelt zij waarden, theorieën en methodes voor een nieuw design paradigma. Een belangrijk deel van De Jongs bijdrage in het Nederlandse Paviljoen is gericht op het creëren van Space of Other, het ruimtelijk maken van de complexiteit van het concept The Multiplicity of Other en het bevragen van de heersende modernistische ratio en de 'universele' white space van het Rietveldpaviljoen.

De Jong was als docent verbonden aan onder andere de Faculteit Bouwkunde van de TU Delft, Sandberg Instituut en ARTEZ. Ze gaf lezingen aan Columbia University GSAPP in New York, the Royal College of Art in Londen, KTH in Stockholm en de Rhode Island School of Design in Providence. De Jong is promovenda aan het Amsterdam Institute for Social Science Research (AISSR) van de Universiteit van Amsterdam.

Dagmar Keim Dagmar Keim werkt als strategisch beleidsadviseur bij de afdeling Ruimte en Duurzaamheid bij de gemeente Amsterdam. Zij studeerde landschapsarchitectuur in Wageningen en werkte vervolgens bij diverse bureaus voor landschapsarchitectuur in de VS en Nederland. Haar loopbaan bij overheden begon in 2007 bij Atelier Zuidvleugel.

Vanaf 2015 was ze betrokken bij de Nationale Omgevingsvise (NOVI), eerst vanuit haar werk bij het ministerie en later als vertegenwoordiger van Amsterdam en de G4. Zij was lid van het interbestuurlijk overleg NOVI. In 2016 begeleidde zij het OESD onderzoek Governance of Land Use in the Netherlands, casus Amsterdam, dat diende als input voor de NOVI.

Tegenwoordig focust Dagmar vooral op Europese kennisuitwisseling tussen stedelijke netwerken om deze op den duur economisch sterk, maar vooral duurzaam en inclusief te ontwikkelen. Zij is lid van het Europese netwerk voor metropoolregio's METREX, de werkgroep Metropolitan areas van Euro Cities en het netwerk International Federation for Housing and Planning (IFHP).

Martien Kuitenbrouwer Martien Kuitenbrouwer is expert in het ontrafelen van samenwerkingen en conflicten bij complexe maatschappelijke vraagstukken. Ze begeleidt en bemiddelt bij opgaven waar partijen zoals gemeenten, NGO's, bewoners, (nuts) bedrijven of zorginstellingen in toenemende mate afhankelijk van elkaar zijn, maar er niet altijd makkelijk samen uitkomen. Zo bemiddelde ze onlangs bij de toekomstige plannen voor gebiedsontwikkeling van Port of Amsterdam en de gemeente Zaanstad.

Martien Kuitenbrouwer werkt daarnaast als docent en onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam. Ze is opgeleid als historica, bestuurskundig econoom en mediator. Ze heeft - naast haar ervaring als public mediator - ruim 20 jaar ervaring in het openbaar bestuur, als adviseur, ambtenaar en bestuurder.

Caroline Nevejan Als Chief Science Officer inspireert en verbindt prof. dr. Caroline Nevejan in Amsterdam verschillende onderzoeksprogramma's tussen stad, gemeente, universiteiten en hogescholen. Op uitnodiging van Het Nieuwe Instituut stelt Nevejan zowel in Rotterdam, Amsterdam als Venetië een parallel publiek onderzoeksprogramma samen waar zij de thema's van het paviljoen en La Biennale verbindt met actuele ruimtelijke vraagstukken in Nederland. Onder de titel Values for Survival introduceert zij City Science als nieuwe manier van werken waarin onderzoek, ontwerp en beleid structureel samenwerken aan de stad. Nevejan bekleedt ook de bijzondere leerstoel Designing Urban Experience bij het Amsterdam Institute for Social Science Research (AISSR) van de Universiteit van Amsterdam.

Debra Solomon Debra Solomon is kunstenaar, onderzoeker en educator. In 2017 muntte zij de term Multispecies Urbanism waarmee zij een stedelijke ontwikkeling beschrijft die wordt bepaald door de prioriteiten van ecosystemen in de stad. Multispecies Urbanism bevordert beleidsinnovatie die burgers betrekt als onderdeel van een veerkrachtige stedelijke habitat, gebaseerd op milieu- en voedselrechtvaardigheid voor alle soorten. In Soil in the City: the socio-environmental substrate onderzoekt Solomon dit nieuwe paradigma waarin de natuur stakeholder is met wederkerig recht, als onderdeel van het stedelijk metabolisme en in samenwerking met het maatschappelijk middenveld.

In 2010 richtte ze Stichting Urbaniahoeve op waarmee zij stedelijke voedselbossen in de openbare ruimte vormgeeft en produceert, samen met de lokale bevolking, en beheertrainingen in Nederland en Italië ontwikkelt. In het afgelopen decennium onderzocht Solomon met Urbaniahoeve voedselbosbouw in de openbare ruimte, klimaatcrisismitigatie, biodiversiteit en habitatregeneratie in onderzoeksprojecten die het groen en de levende bodem in de stad reanimeren. Huidige projecten betreffen een 55 hectare stedelijk voedselbos in Amsterdam Zuidoost in samenwerking met bewoners en een demonstratievoedselbos in Amsterdam-Noord. De productie van bovengrond en de biodiversiteit van dit bos werden door bodemwetenschappers van Wageningen University beschreven als 'een paradijs op aarde'. Solomon is promovenda aan de Universiteit van Amsterdam op de afdelingen Urban Planning en Designing Urban Experience.

Farid Tabarki Farid Tabarki is de oprichter van Studio Zeitgeist, veelgevraagd spreker en wereldreiziger.

Als trendwatcher doet hij onderzoek naar de veranderende tijdsgeest en ontwikkelingen die de samenleving veranderen. Hij biedt inzichten in grote maatschappelijke, technologische en economische ontwikkelingen en brengt daarin structuur aan. De uitdagingen waar organisaties en professionals zich voor geplaatst zien in de overgang naar de 'vloeibare samenleving' staan hierbij onder andere centraal.

Tabarki schrijft geregeld voor Het Financieele Dagblad en in 2016 publiceerde hij het goed ontvangen boek Het Einde van het Midden - Wat een maatschappij van extremen betekent voor mens, bedrijf en politiek. Daarnaast presenteerde hij de tv-programma's MTV Coolpolitics en Durf te denken: Van Socrates tot Sartre. Farid is lid van de Raad van Toezicht van het Prins Bernhard Cultuurfonds, van het Internationaal Theater Amsterdam en van het curatorium van De Baak. Farid heeft tenslotte als doel om alle landen in de wereld te bezoeken. Hij heeft er ruim 150 bezocht, dus is al op meer dan driekwart.

Annelys de Vet Annelys de Vet is een in België gevestigde ontwerper, onderzoeker en docent. Het werk van De Vet onderzoekt de rol van design in relatie tot het publieke en politieke discours. Ze is promovenda bij ARIA, een praktijkgestuurde doctoraalstudie aan de Sint Lucas School of Arts en de Universiteit Antwerpen. Ook richtte zij het nieuwe tijdelijke masterprogramma Disarming Design op bij het Sandberg Instituut (2020-2022) over ontwerppraktijken in situaties van bezetting en onderdrukking met bijzondere aandacht voor Palestina. Van 2009 tot 2019 leidde ze de Masters in Design aan het Sandberg Instituut.

De Vet is oprichter en artistiek directeur van het ontwerpplatform Disarming Design From Palestine (DDFP), dat hedendaags design uit Palestina presenteert en ontwikkelt en daarmee alternatieve verhalen verspreidt over het leven onder bezetting. In 2003 initieerde zij het publicatieplatform Subjective Editions dat landen in kaart brengt vanuit een menselijk perspectief waaronder Subjective Atlas of Palestine (2007); Subjective Atlas of Colombia (2015); Subjective Atlas of Brussels (2018) en _Subjective Atlas of Pakistan _(2018).