Decolonial GazeDecolonial Gaze

Een zoektocht naar een meer pluriforme blik op gedeeld erfgoed van Indonesië, Suriname en Nederland aan de hand van bronnen uit het Rijksarchief voor Architectuur en Stedenbouw en onderzoek naar het Surinaamse landschap. Met Sara Frikech, Daphne Bakker, Paul Bijl, Thiëmo Heilbron, Simone Zeefuik en Hetty Berens.

Het Rijksarchief voor Nederlandse Architectuur en Stedenbouw bewaart een klein aantal ontwerp- en fotoarchieven van architecten in Nederlands-Indië. Het archiefmateriaal dateert globaal uit de periode 1900 -1950. Het is spaarzaam, want architecten die in de koloniën woonden en werkten namen maar mondjesmaat hun archiefmateriaal mee terug naar Nederland. De Tweede Wereldoorlog, de Japanse invasie en de kampen, de onafhankelijkheid van Indonesië en de repatriëring waren hier debet aan.

Historische bronnen worden veelal gebruikt ter ondersteuning van het klassieke perspectief dat Nederland de moderniteit naar Indonesië heeft gebracht. Tijdens deze avond gaan we Dwars door het Archief op zoek naar een andere lezing van deze zaken en naar aanvullend materiaal dat de wederzijdse beïnvloeding van voormalige koloniën en kolonisator beter in beeld brengt. Zo zal ook archiefmateriaal van John Habraken en Rem Koolhaas aan bod komen dat aannemelijk maakt dat hun jeugd in Indonesië van invloed is geweest op hun latere werk.

Ook wordt uitgebreid stilgestaan bij Suriname aan de hand van het onderzoek The Unquiet Land van architect Sara Frikech en landschapsarchitectuurstudent Daphne Bakker. Zij buigen zich over de nalatenschap van de Nederlandse koloniale overheersing door het Surinaamse landschap als levend archief te benaderen. Dit landschap biedt hen een relatief neutraal startpunt voor de ontwikkeling van een botanische biografie die het verhaal van ontheemding en aantasting van het Surinaamse landschap zichtbaar maakt.

Daphne Bakker, wier ouders verschillende etniciteiten hadden, is geboren in Paramaribo, Suriname. Bakker werkte eerder als redacteur bij _Bnieuws_ en studeert momenteel voor haar mastergraad Landschapsarchitectuur aan de TU Delft. Sara Frikech, wier ouders uit Marokko naar Nederland verhuisden, is geboren en getogen in Nederland en studeerde af in de architectuur aan de TU Delft. Ze droeg in 2016 bij aan de Biënnale van Marrakesh en werkt momenteel aan projecten over kwesties met betrekking tot het bewustzijn van de diaspora.

Thiëmo Heilbron is bioloog en oprichter en directeur van Fawaka Nederland, een organisatie die meer diversiteit in de duurzaamheidswereld wil brengen. Heilbron verbindt duurzaamheid op innovatieve manieren met internationale ontwikkeling, diversiteit in Nederland en kennis uit onverwachte hoeken. Als bioloog gespecialiseerd in Tropische Ecologie is Heilbron afgestudeerd op onderzoek dat kennis van Surinamers over Surinaamse planten in de sociale en historische context plaatst. Op basis van deze kennis initieerde Heilbron de website _Botanical Heritage of Suriname Project: Iedere plant vertelt een verhaal_. Dit innovatieve project werpt een nieuw licht op de geschiedenis en de waarde van verschillende ecologische elementen. Bevindingen van dit project worden gebruikt bij een informatieve lokale eco-route en een eco-resort op een verlaten plantage in Suriname.

Dr. Paul Bijl is als universitair docent verbonden aan de onderzoeksgroep Vergelijkende Literatuurwetenschap van de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht en als onderzoeker aan het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde in Leiden. Zijn onderzoeksinteresse omvat juridische geesteswetenschappen en mensenrechten, postkoloniale geschiedenis, anti- en postkoloniale literatuur, racisme, culturele herinnering en visuele cultuur evenals, meer recentelijk, handicaps. Hij behaalde zijn Mastergraad in de Nederlandse Literatuur aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, een onderzoeksmastergraad en een doctorstitel in de Vergelijkende Literatuurwetenschap aan de Universiteit van Utrecht en was als gastonderzoeker verbonden aan de University of California in Los Angeles, Columbia University en de Universitas Indonesia. Hij ontving verschillende beurzen, waaronder een NWO Veni-financiering voor postdoctoraal onderzoek in de periode 2015-2019.

Simone Zeefuik is een schrijver en organisator wiens werk zich richt op representatie en inclusiviteit. Met haar artikelen plus de evenementen die ze organiseert of co-hosts focust ze zich op Africentred perspectives, (de)koloniale instituten en de geïllegaliseerde leden van de Zwarte gemeenschappen in Nederland. Ze is een film-, theater, literatuur en geschiedenisliefhebber: een kenner op het gebied van biopics, poëzie, verzetsbewegingen en Zwarte vrouwen die aan de wieg van jazz, blues en rock & roll stonden.

Hetty Berens is architectuurhistoricus en werkzaam als conservator in Het Nieuwe Instituut en Huis Sonneveld. Zij is verantwoordelijk voor acquisities en collectieonderzoek en maakt daarnaast tentoonstellingen, publiceert en geeft lezingen. Ze verzorgde de presentatie _Simultaan Modernisme_ in Huis Sonneveld en de tentoonstelling _Architectuur en interieur. Het Verlangen naar Stijl_ in het Gemeentemuseum in Den Haag, een samenwerking tussen het Gemeentemuseum en Het Nieuwe Instituut.

Aan de hand van de archieven van de belangrijkste architecten en stedenbouwers biedt het Rijksarchief inzicht in de ontwikkeling van de Nederlandse architectuur en maatschappij van de afgelopen 130 jaar. In de 4 miljoen tekeningen, schetsen, maquettes, zakelijke en persoonlijke correspondentie, foto's, affiches en verzamelde knipsels liggen talloze verhalen besloten. Ook verhalen die tot nog toe verborgen zijn gebleven omdat niemand er nog oog voor heeft gehad. Voor de Dwars door het Archief-avonden worden vanuit wisselende thema's uiteenlopende mensen uitgenodigd om nieuwe perspectieven te introduceren.

Eet voorafgaand aan de Thursday Night een hapje mee met sprekers, gasten en medewerkers van Het Nieuwe Instituut. Het Nieuwe Café biedt om 18.00 de ene keer keuze uit verschillende soepen met brood, of quiche met salade. Dinervouchers à ¬ 7,50 zijn tot een dag tevoren te krijgen via de Tickets-link op deze pagina of aan de bar op de avond zelf.