Antoinette Rouvroy over ‘algoritmisch realisme’Antoinette Rouvroy over ‘algoritmisch realisme’

Wat doet het met ons kritisch vermogen als wij het aan computerprogramma’s overlaten om de complexiteit ‘op te lossen’ die ons menselijke brein niet kan bevatten? Onder welke voorwaarden en met behulp van welke strategieën kunnen we werken aan een alternatieve kritiek die het algoritmisch realisme, met al zijn onderliggende drijfveren en de politieke werkelijkheid die eruit voortkomt, kan weerstaan?

Rechtsgeleerde Antoinette Rouvroy is als permanent onderzoeksmedewerker verbonden aan het het Belgische Fonds voor Wetenschappelijk Onderzoek NFWO en als senior onderzoeker aan de Université de Namur. Ze is onder meer bekend vanwege haar onderzoek naar ‘algoritmische gouvernementaliteit’, oftewel het idee van een bestuur van de maatschappelijke wereld op basis van algoritmische analyse van datasets in plaats van een samenleving gebaseerd op politiek, het recht en sociale normen. In haar lezing schetst Rouvroy hoe algoritmisch realisme doordringt tot de technieken waarmee mensen zich betekenis, tijd, macht en zichzelf verbeelden, hoe het ons kritisch vermogen aantast of ontwapent en onder welke voorwaarden we ons een andere, beter toegeruste ‘nieuwe kritiek’ kunnen voorstellen.

De steeds grootschaliger algoritmische verwerking van data die volgens Rouvroy wordt ingezet ‘om de onzekerheid te temmen’ zou daarmee de verbeelding, kritiek en het debat in de weg kunnen gaan zitten waarmee mensen de samenleving van oudsher met elkaar inrichten. Als er maar één schijnbaar neutrale en onvermijdelijke optie uit de geautomatiseerde analyse naar voren komt, hoef je die als mensen niet langer in gemeenschappelijkheid te kunnen interpreteren, te beoordelen, ter discussie te stellen of van alternatieven te voorzien.

Nieuwe Instituut en de EUR-faculteit Erasmus School of Philosophy organiseren met dit evenement samen een gesprek op het snijvlak van wijsbegeerte, sociaal-politieke kwesties, technologie, cultuur, beleid en recht; waar ontwerpvragen onder meer samenvallen met het streven naar vergemeenschappelijking van het digitale domein en de vele manieren waarop mensen ruimten vormgeven en inrichten met behulp van infrastructuur en architectuur.

Na een welkomstwoord door directeur Aric Chen van het Nieuwe Instituut leidt universitair docent filosofie Sjoerd van Tuinen (coördinator van het programma Human Conditions aan de ESPhil) het onderwerp en de sprekers in. Antoinette Rouvroy geeft haar lezing, waarna hoogleraar filosofie Yuk Hui als respondent en moderator van het aansluitende vraaggesprek optreedt. Er is gelegenheid voor vragen vanuit het publiek.

Volgens hoogleraar Yuk Hui, hoofd van het onderzoeksprogramma Human Conditions, sluit het organiseren van dit colloquium bij het Nieuwe Instituut naadloos aan bij de ‘alternatieve verbeeldingswijzen’ die hij met het programma nastreeft. De zoektocht naar die andere vormen van verbeelding voorziet de toenemende uitdagingen die digitale technologieën met zich meebrengen en die in het programma aan de orde komen immers niet alleen van mogelijke antwoorden, het is ook direct een uitnodiging aan het publiek om stil te staan bij nieuwe manieren om met de vraagstukken om te gaan. De beoogde outreach en verbinding krijgen onder meer gestalte door in te zetten op praktijken waarin kunst en filosofie samenkomen. Hui: ‘Mensen uit verschillende disciplines maken zich veel zorgen over uiteenlopende onderwerpen die te maken hebben met de ontwikkeling van kunstmatige intelligentie. Het is belangrijk om daar in een publieke setting met elkaar over in debat te gaan, omdat filosofen en de kunst- en ontwerpliefhebbers die naar het Nieuwe Instituut komen baat kunnen hebben bij de uitwisseling van de verschillende perspectieven die zij op zulke zaken bieden.’