Alchemist, DesignerAlchemist, Designer

Ontwerpers proberen in toenemende mate om de ecologische impact van hun werk te verkleinen door in plaats van vervuilende materialen gebruik te maken van algen, schimmels, schelpen, bloed, zweet of afval. Ze kweken, oogsten, verzamelen, mengen en koken hun eigen materialen, om die vervolgens te hergebruiken wanneer ze hun uiterste houdbaarheidsdatum hebben bereikt of zijn versleten. Een ander centraal thema in de hedendaagse ontwerppraktijk is de zoektocht naar alternatieve energiebronnen zoals wind-, zonne-, of bio-energie. In deze bijeenkomst reflecteren dit soort ontwerpers-alchemisten samen met kunstenaars, performers, biologen en antropologen op deze eeuwige zoektocht van mensen naar alternatieve materialen en onbeperkte energie.

Bij deze gelegenheid reflecteren uiteenlopende 'ontwerpers-alchemisten' als Daria Biryukova, Roos Meerman en Basse Stittgen samen met architect/kunstenaar Luis Lecea Romera, editors Francisco Díaz, Anastasia Kubrak en Marina Otero Verzier, architecten en researchers Godofredo Pereira en Pedro Alonso en antropoloog Emily Martin en in gezelschap van algemeen en artistiek directeur van Het Nieuwe Instituut Aric Chen op de eeuwige zoektocht van mensen naar alternatieve materialen en onbeperkte energie.

In plaats van naar de Steen der Wijzen speuren ontwerpers als hedendaagse alchemisten steeds vaker naar manieren om de ecologische impact van hun werk te verkleinen. Ze maken geen goud uit lood, maar verwerken en (her)gebruiken materialen als algen, schimmels, zweet en afval met behulp van zonne-, wind- of bio-energie.

In het eerste deel van het programma staat de ontwikkeling, toepassing en verwerking van (nieuwe) materialen centraal en in het tweede deel de zoektocht naar duurzame bronnen van energie. Na een publiek gesprek met voormalige genomineerden voor de New Material Award over de betekenis en nalatenschap van 'design' en de manier waarop zij zich positioneren in de keten van grondstof tot afval, proosten we vervolgens samen met de redactie en een aantal auteurs op het verschijnen van Lithium. States of Exhaustion.

• 15.45 uur Deuren open
• 16.00 uur Performance The Posthumous Aural (2021) door kunstenaar Luis Lecea Romera
• 16.15 uur Inleiding door algemeen en artistiek directeur Aric Chen van Het Nieuwe Instituut.
• 16.20 uur Panelgesprek _New Material _met voormalige genomineerden voor de New Material Award Daria Biryukova, Roos Meerman en Basse Stittgen, o.l.v. moderator Maarten Westerveen.
• 17.10 uur Pauze
• 17.25 uur Boekpresentatie van Lithium. States of Exhaustion (Ediciones ARQ en Het Nieuwe Instituut, 2021), waarbij samenstellers Francisco Diaz, Anastasia Kubrak en Marina Otero Verzier (afwisselend live en online) in gesprek gaan met Pedro Alonso, Godofredo Enes Pereira en Emily Martin.
• 18.25 uur Borrel

Luis Lecea, 'The Posthumous Aural', 2021. Foto: Isabel Martín.

Luis Lecea, 'The Posthumous Aural', 2021. Foto: Isabel Martín.

The Posthumous Aural is een geluidsperformance van architect en kunstenaar Luis Lecea. De performance wordt op een sculptuur van aluminium en textiel uitgevoerd met behulp van inkt op basis van menselijke as en piëzo-elektrische contactmicrofoons. Het 'postuum-auditieve' werk speelt zich af in een speculatieve ruimte voor rouw, waarin dankzij het ontbreken van taal de trillingen van (niet-)levende materie de boventoon voeren. Als een klankonderzoek naar het functioneren van het dode lichaam als object, verkent het zowel de materiële kenmerken van het lichaam-object als de manieren waarop het cultureel tot uiting komt. Daarnaast gaat het in op de necropolitieke en ruimtelijke gevolgen van de wijze waarop het lichaam steeds verdergaand gecommodificeerd wordt.

The Posthumous Aural is tot stand gekomen in samenwerking met Aitana S H Gandía en Avoidstreet. Het werd gemaakt voor de tentoonstelling Meanwhile, georganiseerd in het kader van Studio for Immediate Spaces, een tweejarig MA-programma van het Sandberginstituut over de theoretische en reële omgang met de notie 'ruimte'.

Materialen en grondstoffen zijn, net als de producten waarin ze worden toegepast, onderdeel van een keten. Ze kennen een ontstaansgeschiedenis, nemen een tijdelijke gedaante aan en worden op enig moment opgenomen in een afvalstroom waaruit weer nieuwe materialen en producten kunnen ontstaan. Vooral dankzij de technologische ontwikkelingen die in belangrijke mate ons begrip van design hebben gevormd, verdween de synchroniciteit tussen de cycli waarin grondstoffen en materialen werden gevormd en de levenscyclus van de ontworpen omgeving. Zonder dat dit - aanvankelijk - als een probleem werd ervaren. Vanuit dit ontwerpperspectief presenteert de aarde zich als een schijnbaar onuitputtelijk reservoir; klaar om te worden geëxploiteerd. Ontwerpers geven zich steeds vaker rekenschap van de effecten in de keten. Waar mogelijk grijpen ze ook in. Zodat wij in ons dagelijks handelen niet alleen een besef ontwikkelen van de consequenties van onze keuzes, maar ook daadwerkelijk alternatieven aangereikt krijgen.

In 2020 wordt de New Material Award afgerond. In de afgelopen 10 jaar heeft het vraagstuk van materiaalontwikkeling en -vernieuwing zich van relatief klein onderwerp binnen ontwerponderzoek ontwikkeld tot een belangrijk, sterker nog fundamenteel gegeven, ondermeer in relatie tot duurzaamheid en technologische innovatie. Met de afronding komt ook een einde aan de samenwerking tussen Fonds Kwadraat, Stichting DOEN en Het Nieuwe Instituut rond de prijs.

Lithium wordt al sinds de ontdekking van het element afgeschilderd als een remedie tegen de uitputting die veroorzaakt wordt door de druk die de kapitalistische economie op lichamen uitoefent. Waar het sinds 1817 wordt voorgeschreven als middel voor de behandeling van waanzin en depressie, staat lithium tegenwoordig vooral bekend als onmisbare schakel in de overgang naar duurzame energiebronnen. De toenemende afhankelijkheid van lithiumwinning in die energietransitie gaat echter gepaard met de teloorgang en vernietiging van hele ecosystemen. _Lithium. States of Exhaustion_ neemt de lezer mee op een tocht langs de mensen, systemen en objecten die het uitzonderlijke mineraal van kracht voorziet, van zoutvlakten in Bolivia via verdampingspannen in de Chileense Atacamawoestijn naar Europese kuuroorden. De gezamenlijke uitgave van Ediciones ARQ (in Chili) en Het Nieuwe Instituut (in Nederland) is een tweetalig en 'bipolair' boek. Het verenigt - in het Engels en het Spaans - wat architecten, theoretici, juristen, astronomen, biologen, journalisten en activisten onder meer te zeggen hebben over lithium en over de winning, de farmacologische toepassingen en de mentale impact van het mineraal.

De tentoonstelling Lithium waarop de publicatie voortbouwt was opgevat als een kuuroord waar onderzoekers, ontwerpers en kunstenaars aan de hand van het element lithium zowel de heilzame als de schadelijke kanten van de eeuwige menselijke zoektocht naar energie belichten. Hoe vaak kunnen we onze batterijen nog opladen zonder iets te doen aan de oorzaken van de uitputting van mens en planeet?