WORK, BODY, LEISURE Nederlandse bijdrage aan de 16e internationale architectuurtentoonstelling van La Biennale di VeneziaWORK, BODY, LEISURE Nederlandse bijdrage aan de 16e internationale architectuurtentoonstelling van La Biennale di Venezia

Het Nieuwe Instituut presenteert op de 16e internationale architectuurtentoonstelling van La Biennale di Venezia de Nederlandse bijdrage WORK, BODY, LEISURE. Het Nederlandse paviljoen verkent niet alleen veranderende ideeën over het menselijk lichaam, maar ook ruimtelijke configuraties en leefomstandigheden, die het resultaat zijn van veranderingen op het terrein van arbeidsethos en -condities.

De tentoonstelling, samengesteld door architect en onderzoeker Marina Otero Verzier, omvat bijdragen van een groep architecten, kunstenaars, ontwerpers, historici, muzikanten en theoretici die door de curator en via een aantal open calls zijn geselecteerd. Met deze gezamenlijke inspanning worden nieuwe vormen van creativiteit en verantwoordelijkheid binnen de architectuur aangemoedigd, in antwoord op opkomende automatiseringstechnologieën. Een domein van onderzoek en innovatie waar een kritisch ruimtelijk perspectief nog veelal ontbreekt.

Voor WORK, BODY, LEISURE wordt het Nederlandse paviljoen getransformeerd tot een serie ruimten waarin deze thema's in de verschillende bijdragen aan de orde komen:

Welkom in Nederland, een proeftuin waar de toekomst van arbeid telkens opnieuw wordt verbeeld. Het zorgvuldig gevormde en ontworpen landschap is het resultaat van eeuwen van inspanningen door zowel mens als machine. Hetzelfde geldt voor de manier waarop de samenleving is georganiseerd. In de architectuur is te zien dat de nadruk eerder ligt op werk en discipline dan op vrije tijd, van de schaal van landbouwclusters tot het bed binnenshuis.

Systemen voor waterbeheersing, regelmatig verdeelde kavels en kassen bepalen en beschermen het landschap en haar rechte horizon. In de kassen wordt de productiviteit van de grond gemaximaliseerd door automatiseringstechnologieën. Binnen kunnen bloemen, fruit en groente groeien zonder te worden gehinderd door omstandigheden buiten en, binnenkort, zonder tussenkomst van menselijke arbeid. Voorbij de typologie van de kassen, bieden klimaatgestuurde binnenruimtes eindeloos veel mogelijkheden voor experiment. Zo wordt de flexibele kantoorruimte gekenmerkt door lange gedeelde tafels en open ruimtes waar werknemers niet langer een vaste werkplek hebben, maar deze elke ochtend opnieuw uitvinden. Tegelijkertijd staan de alomtegenwoordige muren met kluisjes hiermee in contrast. In deze geïndividualiseerde en gesloten ruimten worden persoonlijke eigendommen van werknemers veilig opgeborgen. Zowel in fabrieken en opslagruimtes als in co-werkplekken en kleedkamers, faciliteert het kluisje niet alleen het steeds opnieuw uitvinden van een ruimte, maar ook van het menselijk lichaam zelf. Het kluisje kan in die zin worden opgevat als een interface tussen de werkende en niet-werkende mens - voor zover daar tegenwoordig nog een onderscheid tussen bestaat. In WORK, BODY, LEISURE vormen de kluisjes een route langs ruimten in Nederland en daarbuiten, waarin lichamen steeds meer worden gecategoriseerd en getransformeerd: kantoren, speeltuinen, boerderijen, fabrieken en virtuele ruimtes, ramen, bedden en deuren. Werelden die we denken te kennen, maar waar we zelden toegang tot hebben, of alledaagse plekken die aan grote veranderingen onderhevig zijn.

New Babylon, opnieuw bekeken door Mark Wigley.
Kunstenaar Constant Nieuwenhuys probeerde de kloof tussen werk en vrije tijd te overbruggen. In zijn baanbrekende project New Babylon (1956-1974) - een architectuurparadigma waarin vrije ruimte en vrije tijd mogelijk worden gemaakt door automatisering - is de samenleving gericht op creativiteit en spel. Door arbeid te robotiseren, eiste Constant het recht op om niet te werken en visualiseerde hij een wereld waarin menselijke arbeid niet meer bestaat. Toch maakte deze optimistische visie in latere fases van zijn oeuvre geleidelijk plaats voor een meer conflictueus perspectief. Geweld zou niet worden uitgebannen door de nieuwe technologische wereldorde die voorzag in de urgente behoeften van de maatschappij; het bleek eerder een intrinsiek onderdeel van een dergelijk maatschappijbeeld: een architectuur gebaseerd op de uitbuiting en onzichtbaarheid van het werkende lichaam, in de vorm van geautomatiseerde machines. Zou New Babylon mogelijk zijn zonder het werk van de ander?

The Door(s) of No Return: On technologies of Certain Bodies, door Amal Alhaag.
The Door(s) of No Return staat symbool voor de trans-Atlantische slavenhandel waarbij gevangenen naar de zogenaamde Nieuwe Wereld werden getransporteerd. De ruimte tussen deze deur(en) en de oceaan is een ruimte van het gemarginaliseerde en geracialiseerde lichaam. Een lichaam dat niet alleen de sporen en ontstaansgeschiedenis van geweld en de gedwongen migratie van tot slaaf gemaakten vertegenwoordigt, maar ook de hedendaagse migratiecrisis. Toch vormt de deur, of liever de drempel tussen zijn en niet-zijn, ook een plaats voor science fiction. Een plek voor daden van weigering. En een ruimte voor de radicale verbeelding van een wereld zonder uitbuiting, discriminatie en racisme.

Renderlands: Installation, door Liam Young.
De toekomstvisies die worden ontworpen door westerse architectenbureaus, zijn vaak geproduceerd door arbeiders in India. Deze realiteit van gedistribueerde productie vertelt iets over de onzichtbare menselijke arbeid die onderdeel is van de architectuurpraktijk. De collectief vervaardigde maquette Renderlands: Installation presenteert een denkbeeldige stad, waarin een gedroomde architectuur door de arbeiders zelf is verbeeld.

Shore Leaves, door Giuditta Vendrame, Paolo Patelli en Giulio Squillacciotti.
Aan boord van bulk- en containerschepen wachten zeelieden tot ze op walverlof mogen in de havens van Rotterdam en Venetië. Deze vluchtige momenten stellen hen in staat om weer samen te zijn met familie en vrienden, en zijn van cruciaal belang voor hun welzijn. Dit recht op verlof aan wal staat echter onder druk omdat de industrie tijd en geld wil besparen, de haven steeds verder wordt geautomatiseerd, en omdat aan wal meer veiligheidsmaatregelen gelden. De efficiëntie in het goederenverkeer waar onze economieën zo sterk afhankelijk van zijn, kent dus een keerzijde. Menselijke arbeid is nog altijd onmisbaar, maar terwijl arbeiders zich proberen aan te passen aan nieuwe condities, worden deze werkende lichamen steeds meer onzichtbaar.

The Port and the Fall of Icarus, door Hamed Khosravi, Taneha Kuzniecow Bacchin en Filippo La Fleur.
In de dynamische wereld van logistiek en industrie betekent stilstand achteruitgang. De haven van de toekomst zoekt voortdurend naar antwoorden op de vraag hoe dingen intelligenter, efficiënter en duurzamer kunnen worden georganiseerd. De slimme en geautomatiseerde logistieke infrastructuur van de Rotterdamse haven wordt hier getoond in relatie tot de stad en haar inwoners. Welk effect hebben deze technologieën op de samenleving en de gebouwde omgeving?

Automated Landscapes, door Marten Kuijpers en Victor Muñoz Sanz.
Meer dan veertig jaar na Constant's New Babylon wordt de architectuur van volledige automatisering in Nederland geïmplementeerd. Van de belangrijkste haven van het land in Rotterdam tot haar productieve achterland. Terwijl New Babylon ruimte bood voor vrije tijd en spel, vormt het Nederlandse landschap haar tegenbeeld: een Cartesiaanse ruimte, ontworpen voor ongekende efficiëntie. Achter deze schijnbare banaliteit openbaart zich een technologische, datagestuurde schoonheid, die alleen zichtbaar is op de schermen van de control room in de hedendaagse kantooromgeving.

The Institute of Patent Infringement, door Jane Chew en Matthew Stewart.
In de dubieuze wereld van intellectueel eigendomsrecht hebben /"Big Tech/"-multinationals een monopolie op ideeën op het gebied van automatisering. The Institute of Patent Infringement moedigt architecten aan om zich de kaders waarbinnen deze multinationals opereren toe te eigenen. Door patent-tekeningen te hacken, kan mogelijk het radicale potentieel van deze technologische regimes worden ingezet waarbij architectuur een rol kan spelen.

Safety Measures, door Simone C. Niquille.
Met behulp van ergonomische software wordt de veiligheid, het comfort en de productiviteit van werknemers uitgebreid geëvalueerd voordat fabrieken worden gebouwd. Het menselijk lichaam wordt opgemeten, vertaald naar data en gestandaardiseerd, om in digitale simulaties als avatar te worden ingezet bij het vormgeven van fysieke werknemers en werkplekken. Deze virtuele modellen definiëren uiteindelijk wat een menselijk lichaam is en wat de optimale parameters zijn. Het afwijkende lichaam of de niet geregistreerde 'ander' - vaak gemarginaliseerd in termen van klasse, geslacht, ras of handicap - heeft hier echter geen bestaansrecht.

Bed-In, met Beatriz Colomina.
In kamer 902 van het Amsterdam Hilton Hotel hielden John Lennon en Yoko Ono in 1969 hun wereldbefaamde Bed-in for Peace. Door tijdens hun huwelijksreis het bed te gebruiken als horizontale architectuur voor protest, werk en voortplanting, transformeerden Lennon en Ono het bed tot een /"fucktory/". Daarmee liepen ze vooruit op het bed als werkplek: een zacht kantoor waar professionals met behulp van communicatietechnologie en digitale netwerken steeds vaker gebruik van maken.

Architecture of Sex Work, i.s.m. Amsterdam Museum en The Foundation for Responsible Robotics (FRR).
In Nederland manifesteert zich het idee van de /"fucktory/" in toegewezen gebieden in de stad. Deze gereguleerde architectuur van sekswerk bestaat uit typologieën als tippelzones, afwerkplekken, en raambordelen: modernistische, rationeel en efficiënt ontworpen interieurs waarbinnen het menselijk lichaam in een werkend lichaam transformeert. Tegelijkertijd worden de interieurs steeds vaker omgebouwd tot studio's en ateliers voor kunstenaars en creatieven, zoals via het Project 1012 in Amsterdam sinds 2007. Ook staat het werk zelf mogelijk onder druk, nu in toenemende mate wordt gespeculeerd over de automatisering van sekswerk.

Songs for Hard Working People, door Noam Toran met Florentijn Boddendijk en Remco de Jong.
Een hedendaags coveralbum van werk- en protestliederen uit eind 19e en vroeg 20e eeuw vormt de soundtrack voor het Nederlandse paviljoen. De nummers bieden een historische context voor hedendaagse werkcondities en verbinden nog altijd voortdurende worstelingen met actuele debatten over de effecten van industrialisatie en automatisering op het werkende lichaam. Songs for Hard Working People is tegelijkertijd een eerbetoon aan alle arbeiders die een rol spelen bij de productie, de opbouw en het onderhoud van de Biënnale en die veelal onzichtbaar blijven.

De publicatie Work, Body, Leisure verschijnt samen met de tentoonstelling in het Nederlandse paviljoen tijdens de 16e internationale architectuurtentoonstelling - La Biennale di Venezia. In de publicatie wordt gereflecteerd op stedelijke ontwikkelingen waarin geautomatiseerd werk en vrije tijd versmelten, en op veranderende vormen van werk die het lichaam door de tijd heen hebben gedefinieerd en gecategoriseerd. Daarbij worden juridische, culturele en technologische infrastructuren aan de orde gesteld die de uitbuiting van het lichaam mogelijk maken.

Met bijdragen van onder anderen:
AMO, Pier Vittorio Aureli en Maria Shéhérazade Giudici, Jonathan Beller, Silvia Federici, Ayesha Hameed, Femke Herregraven, Egbert Alejandro Martina, Francesco Marullo, Henk Ovink, Paul B. Preciado, Manuel Shvartzberg, Ekim Tan, Nathalie de Vries en Marina van Zuylen.
Redactie: Marina Otero Verzier
Eindredactie: Nick Axel
Vormgeving: Hans Gremmen
Uitgegeven door Het Nieuwe Instituut en Hatje Cantz Verlag GmbH

Tijdens het openingsprogramma op 24-27 mei zal het team van WORK, BODY, LEISURE de tentoonstellingsruimte activeren door middel van een serie (bed-in) interviews, rondleidingen, discussies en performances. Lees meer over het programma.

Een gedeelte van dit programma is als parallelprogramma van het Nederlands paviljoen tot stand gekomen in samenwerking met het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie.

Lees meer over WORK, BODY, LEISURE

--

Noot voor de redactie, niet voor publicatie:
Wilt u de persmap ontvangen met daarin bio's, enkele teksten uit de publicatie en rechtenvrije persfoto's, of wilt u interviews aanvragen, neem dan contact op met Eveline Mulckhuyse: e.mulckhuyse@hetnieuweinstituut.nl of Christiane Bosman: c.bosman@hetnieuweinstituut.nl

De pers previews zijn op donderdag 24 mei en vrijdag 25 mei 2018. Voor accreditatie en meer informatie: Eveline Mulckhuyse: e.mulckhuyse@hetnieuweinstituut.nl of Christiane Bosman: c.bosman@hetnieuweinstituut.nl