SIDELINED: A Space to Rethink Togetherness, Het Nederlands Paviljoen op de Biënnale van Venetië
Hoe kan architectuur sociale normen uitdagen en ruimtes creëren voor nieuwe vormen van samenleven? Dat is de vraag die het Nieuwe Instituut, het nationale museum en instituut voor architectuur, design en digitale cultuur, stelt met SIDELINED: A Space to Rethink Togetherness, de inzending voor het Nederlandse Paviljoen op de 19e Internationale Architectuurtentoonstelling La Biennale di Venezia.
6 mei 2025
Voor SIDELINED transformeerde curator Amanda Pinatih, ook curator Design & Hedendaagse Kunst bij het Stedelijk Museum Amsterdam, het Nederlandse paviljoen tot een alternatieve sportbar; een ruimte die op een speelse maar kritische wijze de regels en rituelen van sociale interactie ter discussie stelt.
Centraal in SIDELINED staat het werk van sociaal ontwerper Gabriel Fontana. Met sport als lens laat hij zien hoe ruimtelijk ontwerp de in de maatschappij verankerde sociale dynamiek kan blootleggen en veranderen. Met ingrepen als transformerende tenues, van vorm veranderende speelvelden en onbekende teamindelingen verandert Fontana de gebruikelijke spelregels en herdefinieert zo de manier waarop we sporten, spelen en samenkomen.
Voor wie juichen we?
SIDELINED presenteert sport als een architectonisch systeem: het reguleert ruimtes, lichamen en gedrag. Daarmee nodigt de tentoonstelling bezoekers uit zich af te vragen: voor wie juichen we? Wie wordt vertegenwoordigd, wie bepaalt het spel en wat zijn de spelregels?
In de tentoonstelling presenteert Gabriel Fontana zijn drie alternatieve sporten: Multiform, Anonymous Allyship en Fluid Field. Met ingrepen als transformerende tenues, van vorm veranderende speelvelden en onbekende teamindelingen laten deze sporten hun spelers nieuwe manieren van samenspelen ervaren, zonder de traditionele rollen en structuren. Door deze ogenschijnlijk simpele veranderingen herdefinieert Fontana sport en spel als een vorm van queer pedagogiek, waarbij nieuwe grenzen tussen competitie, samenwerking en oriëntatie worden opgezocht.
In het paviljoen kijkt SIDELINED verder dan publieke arena’s zoals de sportschool en het stadion en richt zich op de lokale, intiemere context van de sportbar: een plek waar identiteiten worden gevormd en waar diverse gemeenschappen samenkomen voor gedeelde ervaringen. Sportbars stimuleren een gevoel van saamhorigheid en overbruggen sociale, economische en culturele verschillen, maar kunnen ook polarisatie versterken door het creëren van groepsidentiteiten, rivaliteit en tegenstellingen.
SIDELINED queert de sportbar en presenteert het als sociaal-politiek veld om thema’s van verbondenheid te onderzoeken en zo ruimte te maken voor nieuwe vormen van samenzijn. Door te tonen hoe sportbars zowel verbinden als verdelen, biedt SIDELINED inzicht in hoe inclusieve publieke ruimtes kunnen worden gecreëerd.
De sportbar als brug
Het tot sportbar getransformeerde Nederlandse paviljoen, een scenografie door Koos Breen en Jeannette Slütter, is een fluïde ruimte voor experiment en emancipatie waar binaire tegenstellingen, sociale hiërarchieën en culturele waarden bevraagd en hervormd kunnen worden. Er is geen competitie; sport wordt ingezet als brug tussen gemeenschappen.
De ruimte heeft de vorm van een zeshoek, geïnspireerd op het driezijdige sportveld van situationistisch kunstenaar Asger Jorn. Schermen tonen beelden van Fontana’s sporten Multiform, Fluid Field en Anonymous Allyship, gefilmd in het Stadio Pier Luigi Penzo in Venetië. De ruimte is gedecoreerd met voetbalsjaals, trofeeën en sporttenues die zijn gedragen tijdens het spelen van Anonymous Allyship, als verwijzing naar de memorabilia in traditionele sportbars. In een speciaal voor SIDELINED gemaakte sportkrant komen sportbar-eigenaars, de oprichter van een queer sportschool en architecten aan het woord. Bezoekers kunnen een onconventionele herinterpretatie spelen van het klassieke tafelvoetbalspel, waarbij vaste teams en regels losgelaten worden om originaliteit en nieuwe vormen van samenwerking te stimuleren.
Aanvullende bijdragen van exposanten Luca Soudant (A Movement from Then to Here) en Alice Wong (Beyond the Game) bieder verder inzicht in de manier waarop sport onze samenleving weerspiegelt en hoe de gebouwde omgeving fungeert als plek voor gemeenschapsvorming en politieke onderhandeling.
Aansluitend op het overkoepelende thema Intelligens, aangedragen door curator Carlo Ratti voor de Biënnale, schetst SIDELINED een toekomst voor architectuur die inclusief, meerstemmig en verbeeldingsrijk is.
“Wij nodigen alle bezoekers uit om naar onze onconventionele sportbar te komen en zich veilig, gezien en gewaardeerd te voelen. Door sport als universele taal in te zetten, overstijgt Gabriel Fontana’s werk het esthetische of prestatiegerichte: het fungeert als een kritisch instrument voor maatschappelijke reflectie en stimuleert dialoog over identiteit, inclusie en collectieve verbondenheid. In een tijd van grote verdeeldheid toont deze tentoonstelling het potentieel van ontwerp als methode en medium om de sociale dynamiek van het dagelijks leven te hervormen en om het speelveld open te stellen voor inclusiviteit, empathie en solidariteit.”
“Teamsporten zijn sinds de 19e eeuw nauwelijks veranderd en weerspiegelen vaak verouderde normen en waarden. Waarom spelen we nog steeds dezelfde spellen? En hoe kan de praktijk van sport evolueren om beter recht te doen aan de veranderingen en uitdagingen in de moderne samenleving? De sporten en spellen die in het paviljoen worden gepresenteerd, zijn ontworpen om de binaire structuur – het traditionele ‘ene team tegen het andere’ – te queeren en zo een kader te bieden dat eindeloze nieuwe configuraties, interacties en samenwerkingen tussen spelers mogelijk maakt. Dit creëert een nieuwe sociale infrastructuur die beter past bij de hedendaagse maatschappij.”
“Nieuwe Instituut is enthousiast om SIDELINED als opdrachtgever te mogen presenteren in Venetië. Het project verbeeldt een inclusievere wereld via een medium dat iedereen kent en aanspreekt: sport. Het getalenteerde team achter deze tentoonstelling laat zien dat niets als vanzelfsprekend hoeft te worden beschouwd. We kunnen onze uitdagingen met speelsheid en optimisme blijven aangaan.”
Meer informatie over SIDELINED en het Nederlandse paviljoen op de 19e Internationale Architectuurtentoonstelling – La Biennale di Venezia: https://www.sidelined2025.nl/.
EINDE
Noot voor de redactie, niet voor publicatie
Beeld en meer info: download de perskit van het project hier.
Persbezoeken
Pers is van harte welkom om SIDELINED en het Nederlandse paviljoen te bezoeken. Tijdens de pre-openingsweek van La Biennale di Venezia op 7, 8 en 9 mei zijn verschillende momenten gepland voor pers:
- Woensdag 7 mei 16:00 - 17:00 uur (inloop 15:30 uur): pers-opening
- Donderdag 8 mei 16:00 - 17:30 uur: officiële opening
- Vrijdag 9 mei 16:00-17:00 uur organiseren we een wedstrijd Multiform in samenwerking met Associazione Sportiva Sant’Elena. Locatie: Viale IV Novembre, 101, 30132, Sant’Elena (vlakbij de Giardini).
Uiteraard ben je ook buiten deze tijden welkom om het Nederlands paviljoen te bezoeken. Aanmelden wordt in alle gevallen gewaardeerd. Zeker in het geval van interviewverzoeken met Amanda & Gabriel, Aric of andere betrokkenen: neem aub. contact op om de mogelijkheden te bespreken.
Contact:
Robin van Essel, persvoorlichter
+31 (0)6 3803 9218, r.vanessel@nieuweinstituut.nl
Colofon
Opdrachtgever: Aric Chen, Nieuwe Instituut
Curator: Amanda Pinatih
Exposanten: Gabriel Fontana, Alice Wong, Luca Soudant
Scenografie en grafisch ontwerp: Koos Breen, Jeannette Slütter
De tentoonstelling wordt financieel ondersteund door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap en de Ambassade en het Consulaat-Generaal van het Koninkrijk der Nederlanden in Italië.