Open Archief: halverwege het traject naar een nieuw mediawerk
Open Archief, een samenwerking tussen Het Nieuwe Instituut en Beeld en Geluid, heeft drie makers uitgenodigd om met de open, online collecties van beide instituten een nieuw mediawerk te maken en te experimenteren met de mogelijkheden van digitale erfgoedcollecties op creatief, technisch en auteursrechtelijk gebied. De eerste vier maanden stonden vooral in het teken van het ontdekken van de collecties, inspiratie opdoen, andere archiefinstellingen bezoeken en sparren met externe experts.
5 augustus 2019
De drie makers zijn aan de hand van een open call geselecteerd: Oana Clitan, Donna Verheijden en Guy Königstein. Tijdens de kick-off van het project hebben ze kennis gemaakt met de collecties van beide instituten. Daarna zijn ze zelf aan de slag gegaan door dieper de collecties in te duiken. Na een oriënterende fase waarbij ze beeldonderzoek deden via het zoekportaal volgde een fase van gericht onderzoek achter de schermen van Het Nieuwe Instituut en Beeld en Geluid, naar mogelijk beeld voor hun projecten. Ze waren vooral gefascineerd door de omvang van de collectie en enthousiast over de artistieke kwaliteit ervan.
Oana, Donna en Guy delen hun evaringen en bevindingen via blogposts op de projectwebsite van Open Archief. Wat betekent het precies om met een open collectie te werken? Hoe vind je je weg daar in? De makers worden tijdens een aantal sessies begeleid door externe partners: Elki Boerdam, Julia van Mourik, Dirk Vis en Richard Vijgen.
Meetings met de experts
Inmiddels hebben er verschillende meetings plaatsgevonden. Het Open Archief team heeft eind april kennis gemaakt met Elki Boerdam die sinds 2011 actief is als image researcher. Ze onderzoekt bijvoorbeeld de betekenis van een beeld in een nieuwe of andere context. Tijdens deze eerste sessie werd uitgebreid gesproken over het zoeken in de open collecties. De makers vertelden hoe ze van start zijn gegaan en met welk materiaal ze bezig zijn.
De tweede meeting vond eind mei plaats. Julia van Mourik, directeur van The One Minutes Foundation en stichting Lost & Found, was aanwezig als externe expert. The One Minutes produceert en distribueert video's van één minuut in een vast template en vanuit een artistiek oogpunt. Maarten Brinkerink (Beeld en Geluid, expert publieksparticipatie en Innovatieve Toegang), nam de makers, Julia en het Open Archief team mee in de wereld van copyright aan de hand van enkele stellingen zoals: Just like privacy, copyright doesn't exist online, Cultural heritage is free to use for everyone en Everyone is allowed to copy my work.
Eind juni vond een excursie plaats naar het collectiecentrum van EYE Filmmuseum. Maarten Zeinstra (jurist en specialist in auteursrecht en archieven) gaf een werksessie over auteursrecht versus artistieke vrijheid. Mark Paul Meyer (EYE, senior curator) vertelde over het Artist in Residence programma van EYE. Ook was er een presentatie over Jan Bot door Irene Heen (EYE, manager digitale presentatie). Jan Bot is een computerprogramma dat dag en nacht films maakt door het genereren van archiefmateriaal uit begin jaren 1920 en hier nieuws, trends en gebeurtenissen aan koppelt die hij zelf op internet vindt.
Projecten en ideeën
De derde sessie van Open Archief vond eind juni plaats onder leiding van expert Dirk Vis (schrijver van fictie, columns, screenplays en essays).Tijdens deze meeting leidde Vis de makers rond in het doolhof dat het project Open Archief soms kan zijn. Hoe inspirerend het materiaal ook is, soms is de vertaling van een idee lastig te visualiseren. In deze derde sessie kwam vooral dit aspect aan bod, in relatie tot elk afzonderlijk project.
Oana onderzoekt hoe wij als mens omgaan met en kijken naar technologie. Zijn we hier bang voor of is het juist onze verlossing? Ze kijkt naar taalgebruik en retoriek in nieuwsuitzendingen waarin over vroege vormen van automatisering wordt gesproken. Het idee is om haar onderzoek te vertalen naar een audiovisuele installatie die reflecteert op de opkomst van kunstmatige intelligentie. Daarnaast is ze geïntrigeerd door beelden met een dystopische sfeer.
Donna is bezig een film te maken die niet gemaakt mag worden. Haar inspiratiebron is bijvoorbeeld The McGuffin van Alfred Hitchcock. Donna benadert de collecties van beide instituten als een depot van beelden, audiofragmenten en objecten die als figuranten, props en sets worden ingezet in een speculatieve thriller film. Haar films leggen op die manier verbindingen tussen de verhalen en gebeurtenissen die verborgen zijn in de collecties.
Guy houdt zich vooral bezig met zijn positie ten opzichte van culturele instituten zoals Het Nieuwe Instituut en Beeld en Geluid. Wat betekent het om hier als buitenlandse kunstenaar een autonoom werk te maken? Hoe kun je het verleden toe-eigenen? Guy: /"Mostly through the books I came across numerous inspiring ways of architects and planners to /"deal/" with the built past: allowing nature to take over, selective replacement of materials, stripping surfaces to the core, defining (statistic) criteria for destruction or rescue, fencing and monumentalizing selected elements, displacing, reuse of discarded materials and temporal approaches./" Guy Königstein toont zich in zijn voorstel Con/de/struction bewust van de sociale en politieke rol van archieven. Tijdens het proces van archiveren vinden voortdurend vormen van uitsluiting plaats. Vanuit deze context wil Königstein onderzoek doen naar ruimtelijke strategieën binnen de Nederlandse architectuur - waarbij onder andere sloop, herbestemming, renovatie, hergebruik en camouflage een rol spelen.
Expositie en symposium
De komende twee maanden vinden er nog twee expertmeetings plaats, en krijgen de makers alle gelegenheid om hun ideeën verder vorm te geven. Op 14 november 2019 zal in Het Nieuwe Instituut de expositie _Open Archief_ openen. Op 28 november 2019 wordt er een afsluitend symposium georganiseerd, waar makers en erfgoedinstellingen in gesprek gaan over creatief hergebruik van erfgoedcollecties. Het symposium bestaat uit een expert programma voor genodigden in het How Do You Do format, waarbij het actief uitwisselen en delen van kennis en ervaring het belangrijkst is. Op 5 september wordt de nieuwe projectpagina gelanceerd naar ontwerp van Marius Schwartz en programmeur François Girard-Meunier.
Wil je op de hoogte blijven? Kijk dan op www.openarchief.com