Inventarisatie archief JellesInventarisatie archief Jelles

Het archief van Jelles beslaat de periode 1956 -1991 en is voor het grootste deel binnen zijn bedrijf, het Architecten en ingenieursbureau ir. E.J. Jelles, ontstaan. Het archief bevat ook werk uit Jelles' studietijd aan de TH Delft.

E. J. Jelles (1932 - 2003) groeide op in Indonesië. Zijn vader was rijksambtenaar en zijn moeder kunstenaar. Na terugkomst in Nederland ging hij, net als generatiegenoot Herman Hertzberger, naar de TH Delft, een opleiding die toen sterk beïnvloed werd door Jo van der Broek en Cornelis van Eesteren. Beiden begeleidden in 1960 Jelles' afstudeerproject. Geheel in de lijn van zijn docenten bleef hij de functionalistische principes trouw. Het Nieuwe Bouwen, en met name Jan Duiker, was een belangrijke inspiratiebron. Zijn werk toont de esthetiek van verzorgd, onverhuld materiaalgebruik en een zichtbare constructie.

Door zijn werk speelt ook de invloed van het structuralisme, dat juist in zijn studietijd vanuit Amsterdam aan zijn opkomst begon. Typerend in dit opzicht is - vooral in het vroege werk - het zichtbare gebruik van hout en (beton)baksteen en de configuratieve koppeling van vierkante plattegrondelementen, een vorm vergelijkbaar met celstructuren. Uiteindelijk zorgt de structuralistische invloed voor een zekere verzachting van zijn functionalistische vocabulaire.

Naast utiliteitsbouw richtte Jelles zich vooral op sociale opgaves, met name de sociale woningbouw en gemeenschapscentra. De projectdossiers bestaan in hoofdzaak uit schetsen, tekeningen, correspondentie, foto's en dia's. Een deel van het archief omvat materiaal van Jan Duiker dat door Jelles verzameld is. Hij bewonderde Duikers werk en geldt als zijn 'herontdekker'. Jelles trof het materiaal in 1959 - 1962 aan tijdens zijn onderzoek naar sanatorium Zonnestraal dat hij als eerste weer onder de aandacht bracht. Jelles organiseerde in 1962 een 'actie-tentoonstelling' in opdracht van het Stedelijk Museum Amsterdam en Architectura et Amicitia ten behoeve van behoud van het gebouw. Aan Zonnestraal werd ook het eerste Forumnummer van 1962 gewijd.

J. Duiker. Apotheek Zandvoort, 1922. Collectie Het Nieuwe Instituut, JELL f55

J. Duiker, Sanatorium Zonnestraal, Hilversum, 1926-1928. Tentoonstellingsfoto. Collectie Het Nieuwe Instituut, JELL ph1

In de vakliteratuur zijn relatief weinig, en weinig uitgesproken, duidingen van Jelles' projecten te vinden. De betekenis van zijn oeuvre reikt van een integrale waardering van zijn ontwerpwerk tot de inschatting dat vooral zijn vroege werk, en hierin met name de particuliere woonhuizen, architectuurhistorisch interessant is. Zo is het woonhuis aan de Westerduinweg in Zandvoort (1962 - 63) sinds 2014 een gemeentelijk monument en wordt het gezien als een in uitstekend en vrijwel oorspronkelijke staat verkerend voorbeeld van een 'modernistisch vormgegeven villa met atelier'.

Jelles wordt in 'Keuzes maken', waarin het verzamelbeleid van Het Nieuwe Instituut is neergelegd, genoemd bij het acquisitiethema 'Woningbouw'. Aandachtspunten binnen dit thema zijn zowel de kleinschalige stadsvernieuwing als de stedelijke herstructurering. De onderwerpen binnen het acquisitiethema Woningbouw zijn Stad en stedelijkheid, Welvaart en welzijn. Bij het laatste passen Jelles' ontwerpen voor sociale opgaven: ouderenhuisvesting maar ook recreatie en sport.

Een acquisitiethema waarin Jelles niet genoemd wordt, maar dat wel van toepassing is, is 'De rol van de architect'. Jelles beschouwde zichzelf niet als autonoom kunstenaar of als intermediair bij het oplossen van sociaal-ruimtelijke vraagstukken zoals veel tijdgenoten. Jelles zag zichzelf als ingenieur: in vele projecten experimenteert hij met traditionele materialen als hout, of met nieuwe constructiemethodieken en combinaties van materialen, zoals staal en beton met kunststoffen. De techniek van het construeren speelt een belangrijke rol in zijn werk: constructie en detail zijn de uitgangspunten van zijn ontwerpen. De specifieke relatie tussen ontwerp en materiaal was het thema van een aantal lezingen voor studenten aan de TH Delft.

E. Jelles. Woonhuis Bakkum, Pieter Postlaan, Rijksdorp-Wassenaar, 1965-1970. Collectie Het Nieuwe Instituut, JELL 558

E. Jelles. Houten meubels 1950–1990. Meubilair kinderen. Collectie Het Nieuwe Instituut, JELL 1589

A. Prins. Waardering en selectie van het archief van Evert Jelle Jelles (1932-2003)
M. Risselada. Acquisitieadvies archief E. Jelles.

Bekijk de inventaris van het archief van Jelles in het Zoekportaal