Conservering fotocollectieConservering fotocollectie

In 2016 is het Nieuwe Instituut gestart met een meerjarig fotoconserveringsproject voor de naar schatting 300.000 foto's in de collectie van het Rijksarchief. De eerste 50.000 foto's zijn inmiddels geconserveerd en gedigitaliseerd.

De collectie, daterend van circa 1870 tot heden, bevat een grote variëteit aan fotografische technieken die in deze periode ontwikkeld zijn: historische albumine- en collodiumdrukken van voor 1900, piepkleine zwart-wit afdrukken uit de jaren '30, kwetsbare kleurenfotografie uit de jaren '70, polaroid snapshots en moderne groot formaat fotoprints.

Foto's zijn vaak al bij de architectenbureaus veelvuldig gebruikt voor studiedoeleinden Ze zijn in albums of collages geplakt en gezien de vele kleine gaatjes ook vaak met punaises aan de muur gehangen ter inspiratie of verduidelijking van een ontwerp of bouwproces. Een collectie dus met veel ezelsoren, vuil, vingerafdrukken, kleine scheurtjes, gaten en heel veel tape. Tape waardoor foto's nu aan elkaar verkleven of tape dat juist los laat zodat de ordening van een album of collage een ware legpuzzel wordt.

Bij eerdere conserveringsprojecten in de jaren '90 is een gedeelte van de fotocollectie al verpakt in zuurvrije fotodozen maar een aanzienlijk deel zit nog tussen de archiefstukken en tekeningen zoals het door de architecten bij de overdracht van het archief is aangeleverd. Er staat vaak wel genoteerd dat er foto's in een dossier zitten maar niet hoeveel en waar precies.

Naar aanleiding van nieuwe inzichten in het beheren van fotocollecties wordt de mogelijkheid onderzocht om de collectie op te slaan in een koude berging. Lage temperaturen vertragen het verval en verlengen de levensduur van de fotocollectie aanzienlijk. Maar een koude berging heeft ook consequenties voor de raadpleegbaarheid van het materiaal. Ingevroren foto's kunnen niet meer zomaar op de studiezaal ter inzage worden geven.

Digitalisering en verbetering van de registratie is nodig om toch onderzoek naar de foto's mogelijk te maken als de originelen niet meer geraadpleegd kunnen worden. Daarom worden zowel de voorzijde als de achterzijde van de foto's gedigitaliseerd. Naast data, plaatsnamen en stempels van fotografen staan er vaak ook aantekeningen van de architect op de achterkant, of opmerkingen die betrekking hebben op de publicaties waarin ze zijn verschenen.

In 2016 is gestart met een pilot voor de conservering en digitalisering van de eerste 50.000 foto's. Alle foto's zijn voorzien van een individueel nummer, de registratie is gecontroleerd en de foto's zijn op formaat gescheiden en verpakt in zuurvrije dozen. Ongeveer 300 foto's waren in dermate slechte staat dat behandeling door een fotorestaurator noodzakelijk was. 2500 foto's en tientallen albums die kwetsbaar waren of een uitzonderlijk formaat hadden zijn door de specialisten van het digitaliseringsteam van Het Nieuwe Instituut met veel zorg gedigitaliseerd. De grote bulk foto's in goede conditie is door een extern specialistisch bedrijf gedigitaliseerd.

Verkleurde contactafdrukken uit het dossier Raad van Arbeid, Zwolle, 1981-1982. Fotograaf onbekend. Collectie Het Nieuwe Instituut, Archief Bureau Merkelbach, Karsten en Elling MELKf436-18

Foto op hardboard van Kantoor Shell met verkleuringen door lijm, 1963-1966. Fotograaf onbekend. Collectie Het Nieuwe Instituut, Archief A. Staal, STAAf5-38